Een groepje Don Quichottes die strijden tegen windmolens hebben een nieuwe troefkaart. Fijn stof afkomstig van wieken of turbinebladen. Ze hekelen dat de milieuverenigingen normaal het voorzorgsprincipe inroepen om allerlei vergunningen te schorsen of te laten vernietigen, maar bij windmolens hullen ze zich plots in stilzwijgen. Waarom?

Het is geweten dat de productie van de wieken van windmolens allesbehalve milieuvriendelijk is. De wieken bestaan uit balsahout of glasvezel dat geïmpregneerd wordt met harsen. Kunststofharsen zoals epoxy. Die epoxyhars bevat grote dosissen van het giftige bisfenol A (BPA).

Aanvankelijk lijkt het erop dat tegenstanders van windmolenparken de succesvolle tactieken van de milieuactivisten over nemen. Zeker door de nadruk op de chemische stoffen PFOS en bisfenol A. Maar wie dieper ingaat op de vele documenten en studies ontdekt meer dan zuiver ressentiment.

De liefhebbers van windmolens zullen het niet graag toegeven, maar het argument dat de beschermlaag op de wieken van windmolens mensen wel degelijke mensen kan ziek maken snijdt hout.

Die beschermlaag slijt en die slijtage komt in het leefmilieu terecht. Dat is koren op de molen van bijvoorbeeld Robert Stok uit Riemst. Stok voert al jaren campagne tegen windmolens in het Limburgse plattelandsdorp. Al in 2017 wees hij toenmalig minister Jo Vandeurzen op de gezondheidsrisico’s. En Stok vond er heel veel. Van geluidsoverlast, slagschaduwen tot erosie van de wieken. In 2019 trok Stok naar de Raad voor Vergunningsbetwistingen (RvVB).

Tijdens die jarenlange vruchteloze campagne ontstond een netwerk van Don Quichottes die strijden tegen windmolens. Ter land en ter zee. De groep bestaat naast Stok uit diverse gelijkaardige dwarsliggers in Wallonië en West-Vlaanderen. Ze leerden uit de juridische successen en nederlagen in binnen- en buitenland. Ondertussen zijn ze zeer onderlegd in omgevingsrecht. Wie met Stok praat wordt al snel overstelpt met technische uitleg over milieueffectenrapporten, Vlarem-wetgeving, Europees recht en procedureslagen.

Eén van de andere activisten is klimaatscepticist Eric Blondeel, een burgerlijk ingenieur elektromechanica en werktuigkunde en doctor in de toegepaste wetenschappen. Blondeel vindt het hoog tijd om het probleem aan te pakken en focust daarbij op bisfenol A.

Bisfenol A (of BPA) is een synthetische organische verbinding waarvan een van de reactanten fenol is. Fenol wordt gebruikt bij de productie van allerlei plastics en zit bijvoorbeeld in biljartballen. De bijgevoegde letter A wijst op het gebruik van aceton als tweede reactant. Op zich lijken dat courante chemicaliën, maar de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) verlaagde onlangs de innamequota van bisfenol A in voeding aanzienlijk. Van een toelaatbare dagelijkse inname van 4 microgram in 2015 tot 0,04 nanogram per kg lichaamsgewicht en per dag.

De epoxy in wieken bevat volgens Blondeel 30-40% aan Bisfenol A. Gevolg: het fijnstof dat afkomstig is van eroderende windmolenwieken bevat dan ook een hoog gehalte aan bisfenol A. Berekeningen spreken van kilo’s bisfenol A dat in het leefmilieu terecht komt per windmolenpark.

Er is trouwens iets vreemd aan de hand. Bisfenol A wordt in andere toepassingen die wel streng gecontroleerd worden nauwelijks gebruikt. Wat blijkt? Windturbinebladen zijn de grootse toepassing van epoxy. Meer dan een kwart van alle epoxyhars kruipt in de productie van windmolens. Jaarlijks meer dan 3 miljoen ton.

Dat laatste vormt een enorme bedreiging voor de volksgezondheid. De windmolenfabrikanten zouden dat bewust in de doofpot willen steken.

Wat is de kans dat deze Don Quichottes gelijk krijgen? Uit de rechtspraak van de Raad voor Vergunningsbetwistingen (RvVB) blijkt dat Stok er een parcours van vele verzoeken tot schorsing en vernietiging op heeft zitten. Meestal rond windmolens, maar ook rond spuitgietinstallaties van een lokaal bedrijf. Voorzitter Filip Van Acker zou er soms zijn geduld bij verloren hebben en Stok tijdens de zitting de mond hebben gesnoerd. Stok ving overigens steeds bot.

Toch geven Stok en co niet op. De huidige Vlaamse wetgeving en de vergunnende minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) laten de vergunning van hogere windturbines onterecht toe volgens de Don Quichottes. Daarom vestigen ze hun hoop op de gemeenten. Mits een gemeentelijke verordening. ‘Want die kunnen ingrijpen en hoge industriële windturbines op hun grondgebied verbieden omdat de milieuhandhaving ten aanzien van volksgezondheidsrisico’s op basis van de Vlaamse wetgeving fysiek onuitvoerbaar is en dus de rechten van de burgers onbetwistbaar in gevaar komen.’

Of dat in de gemeente Riemst zal pakken is sterk de vraag. Oud-burgemeester en gemeenteraadslid Jan Peumans (N-VA) is bij de verkiezingen in juni lijstduwer van de lijst waar Demir lijsttrekker is. Gezien de bitse tegenstellingen tussen de Limburgse Vlaamse ministers en respectievelijke lijsttrekkers Jo Brouns (CD&V) en Demir (N-VA) valt het niet uit te sluiten. CD&V heeft immers een absolute meerderheid in Riemst

De acties zijn ook een aanval op het beleid van Demir. De Don Quichottes rekenen op het Hof van Justitie van de EU. Zo moet volgens de windmolenbestrijders ‘een strategische planmatige milieueffectrapportage worden uitgevoerd volgens de EU-milieuwetgeving’. Zolang dat niet gebeurt, menen ze dat er geen nieuwe windturbines gebouwd en in bedrijf genomen mogen worden.

Daarbij komt dat volgens hen bij windturbineprojecten voorafgaand een levenscyclusanalyse (LCA) moet uitgevoerd. Jawel dan gaat het over erosie en recyclage. Dus over bisfenol A dat in het leefmilieu terecht komt. Zo niet voldoet een project niet aan de vergunningsvoorwaarden binnen de Europese Richtlijn inzake industriële emissies. En dat betekent een expliciet verbod op exploitatie. Althans zo interpreteert Stok het.

Demir en de Vlaamse regering beschouwen windturbines als onderdeel van het stroomnet en dus van algemeen belang. Dat betekent dat bij de bouw weinig in de weg gelegd kan worden. De Don Quichottes daarentegen beweren dat zolang de Vlaamse regering en in het bijzonder Demir niet via een plan-MER wettelijk heeft aangetoond dat windmolens inderdaad vallen onder het algemeen belang dat een plan-MER noodzakelijk is en alle vergunningen dus illegaal blijken. Dankzij bisfenol A hopen ze daarin te slagen.

De vraag is of het nog over volksgezondheid gaat of over de strijd van Don Quichottes tegen windmolens? En we weten allemaal hoe dat afliep…