Een bijzondere allegorie is die van Fortuna. Een fors werk. Liefst 142 x 186 cm. Olieverf op doek. Het toont niet enkel Fortuna, maar ook Antwerpen in de achtergrond. In voor- en tegenspoed. Het doek dateert van tussen 1590 en 1610.

Fortuna was de Romeinse godin van het toeval of van het lot, zowel van het geluk als van het ongeluk. Haar attributen zijn normaal een roer, een zonnerad, een hoorn, een zeil en vleugels. De vleugels zijn hier vervangen door een zwevende rode jurk die tevens dienst doet als zeil. In plaats van één roer, houdt ze er twee vast een gouden en een zwart. Waar normaal de helmstok zit is een kruis te zien.

Hierboven is een lavis of pentekening in gewassen inkt van de Mechelse schilder Jan Snellinck. Die bezat zelf een reeks werken van Bruegel. Zijn moeder Cornelia Verhulst was immers de zus van Bruegels schoonmoeder. In 1574 vestigde hij zich in Antwerpen.

Het zonnerad is een bol of bal waar Fortuna op balanceert. Die bol is natuurlijk de zon. Dat zie je aan de kleur. Dat komt in die periode steeds vaker voor op schilderijen die Fortuna voorstellen.

De cornucopia (hoorn des overvloeds) ontbreekt. Dat is niet uitzonderlijk hieronder een ander voorbeeld van een allegorie van Fortuna uit eind zestiende eeuw. Mogelijk uit Antwerpen. Dit keer wel met het zonnerad als wiel, maar zonder hoorn of roer. Let op dezelfde soort rampspoed op de achtergrond.

Het grote schilderdoek volgen we kloksgewijs. Links bovenaan in de achtergrond is Antwerpen te zien. De torens van de kathedraal en de haven.

Rechts bovenaan is een brandende stad in puin te zien. Voor hetzelfde geld is het Troje, maar de Spaanse Furie ligt fris in het geheugen. Daaronder trekken mensen de stad uit. Vergaan oorlogsschepen en worden halfnaakte gevangenen als slaven afgeleverde bij een campagnetent van soldaten.

Op de rechter voorgrond is een bizar schouwspel te zien. Een halfnaakte ruiter probeert de stier te redden (Zeus) die Europa ontvoerd had. Europa wordt meegenomen door een naakte man met rode cape. Of het Zeus of Vader Tijd is valt niet op te maken, maar beiden kunnen. De boodschap is duidelijk. Europa verzuipt bijna met god en al.

Op de voorgrond bovenaan rechts klautert een naakte maan naar een naakte vrouw op een berg. De verwijzing naar het aards paradijs is voor de hand liggend, maar niet plausibel. Want aan de linkerkant van Fortuna (de rechterkant voor de kijker) is enkel kommer en kwel te zien. Het woord sinister komt van het Latijnse woord voor links.

Op de console waarop Fortuna of de personificatie van geluk staat, staat te lezen ‘idem in veraque‘. Hetzelfde in waarheid. Fortuna draagt twee kruisen een gouden en een zwart. Is dit een verwijzing naar de godsdiensttwisten?

Links op de voorgrond liggen wat onduidelijke zaken, maar één lijkt een staf van een bevelhebber.

Links op het middenplan is een geometrische tuin te zien met daarvoor op een plein met twee prieeltjes dansende mannen en vrouwen. Rijkelijk gekleed. Een aantal komt toe te paard. De verhoudingen kloppen niet met het perspectief. Op een ommuurde vijver zwemt één witte zwaan.

En zo komen we kloksgewijs terug bovenaan bij Antwerpen met de herkenbare kathedraaltoren, maar ook met een toren die duidelijk niet van het Steen aan de Werf is. Maar wel bekend van andere schilderijen. Soms meent men dat het de rode Valkhof is uit Nijmegen. Maar dat lijkt onwaarschijnlijk. Het lijkt meer op kasteel Carondolet en dat is al even fantasievol. Het beroemde Antwerpse kranenhoofd (bron van de rijkdom) is het zeker niet. Hoogstwaarschijnlijk is het fantasie zoals het meeste op het schilderij.

Dit bijzondere werk bevindt zich in de particuliere collectie van de ‘conde de Argillo’ in Zaragoza. De graaf van Argillo dus.