Spelling is conventie. Daarom is het zo belangrijk correct te spellen. Maar spelling en vooral uitspraak zijn ook sociologische differentiatoren. Vooral in Vlaanderen is dat onder invloed van de Fransen nog steeds pijnlijk waar te nemen. Slechte spelling en vooral slechte uitspraak kleven als een stigma op de schrijver of spreker.

In een vorig artikeltje kwam het fonetisme al ter sprake bij Claude Buffier. Daarom dat ik hier wat dieper inga op een boek en auteur. Eén vroege taalkundige en aanhanger van het fonetisme wordt al te vaak vergeten en soms geridiculiseerd. Dat laatste is omdat de Académie française koos voor de etymologische aanpak bij het vormgeven van de spelling van het Frans.

Louis de L’Esclache (1620-1671) is een boeiend personnage. De ideale man om een discussie over spelling te starten. Nochtans in zijn eigen tijd was hij een beroemde filosoof. Antoine Furetière, La Bruyère en zelfs Molière vernoemen hem. In de Le Bourgeois Gentilhomme noemt deze laatste hem Maître de Philosophie.

Lesclache wou de Franse taal democratiseren en vereenvoudigen. Van de spelling tot de grammatica. De man gold voor die demarche als boeiende en erudiete conférencier in Parijs.

In zoverre dat La Bruyère hem in Les Caractères opvoert bij Narcisse: «il est homme d’un bon commerce […] il tient le fauteuil quatre heures de suite chez Aricie, où il risque chaque soir cinq pistoles d’or. Il lit exactement la Gazette de Hollande, et le Mercure galant; il a lu Bergerac, Des Marest, Lesclache, les Historiettes de Barbin, et quelques recueils de poésies. Il se promène à la Plaine ou au Cours, et il est d’une ponctualité religieuse sur les visites. Il fera demain ce qu’il fait aujourd’hui et ce qu’il fit hier; et il meurt ainsi après avoir vécu. ».

Het karakter Narcisse is uiteraard een narcist.

Het boek van Lesclache dat ik hier graag even bespreek verscheen in 1668.

Toen publiceerde hij Les Véritables règles de l’ortografe francèze, ou l’Art d’aprandre an peu de tams à écrire côrectemant.

Dit deed hij rond het moment dat Académie française gevormd werd en de spelling vastgelegd werd. Hij maakte zich er niet erg geliefd door. Dermate dat hij Parijs verliet en zich in Lyon vestigde en er vergeten stierf.

Eeuwenlang was het verwijt dat er geen systeem in zijn spelling zat en het finesse ontbeerde. Het ontketende een strijd tussen de aanhangers van de étymologie en de aanhangers van het fonétisme. Tot die eerste groep behoorden de hoogopgeleiden en dus ook Furetière, de vader van het Franse woordenboek.

Daarin verweet Furetière meermaals Louis de L’Esclache. Onder het lemma orthographe schrijft Furetière: « Le premier qui a voulu changer l’orthographe fut Jacques Pelletier du Mans, qui soustint qu’il falloit escrire comme on parle, & aprés luy Louïs Maigret, Pierre la Ramée dit Ramus, Jean Anthoine de Baïf, & de nostre temps l’Esclache. Ces opinions ont esté traitées de ridicules. »

Traktaten tegen Lesclache volgden. In 1694 sprak de Académie Française zich in het voorwoord van haar woordenboek uit tegen het fonétisme. De étymologie hechtte zich aan de oude spelling omwille van de herkomst «receuë parmi tous les gens de lettres, parce qu’elle ayde à faire connoistre l’origine des mots».

Bibliographie 

Les Véritables règles de l’ortografe francèze, ou l’Art d’aprandre an peu de tams à écrire côrectemant, par Louis de L’esclache, Date d’édition : 1668.

Louis de Lesclache (1620-1671)