Het volgende lot op een veiling trok mijn aandacht. Het is een zeefdruk van één van mijn favoriete kunstwerken.

ROY LICHTENSTEIN (1923-1997)
‘As I opened fire’.
Sérigraphie en couleur.
Triptyque.
Édition Stedelijk Museum, Amsterdam.
Encadrée.
600 x 490 mm (x3) (620 x 510 mm (x3))

Midden tot eind jaren 1980 was ik als tiener dol op de posters van Roy Lichtenstein. Ze waren helaas onbetaalbaar. Blijkbaar zijn ze dat nog steeds. Het gaat hier om zeefdrukken. Een druktechniek waar ik zelf jaren professioneel mee bezig ben geweest. De schilderijen van Lichtenstein lenen zich uitermate voor zeefdruk omdat Lichtenstein het raster dat nodig is om te drukken extra in de verf zette. Bij zeefdruk is sowieso al een groot (grof) raster nodig.

Curatoren spreken vaak van ‘Ben Day stippen‘. Die schilderde Lichtenstein overigens met de hand. Al is met de hand veel gezegd. Lichtenstein maakte met potlood een schets. Die projecteerde hij met een tracer op het doek. Dat zijn projectoren om boeken of afbeeldingen te projecteren op scherm.

Een techniek die al bestond ten tijde van de camera obscura in de zeventiende eeuw. Lichtenstein schilderde de zwarte lijnen. Maar om het raster te schilderen maakte hij gebruik van een aluminium rooster. Een sjabloon als het ware.

Niet erg verschillend van striptekenaars of reclamekunstenaars die papier met bolletjes of streepjes uitknipten om hun tekeningen in te kleuren alvorens ze naar de fotocompositie gingen bij de drukker.

Deze periode in het werk van Lichtenstein heet Popart. In 1964 kopte LIFE magazine “Is dit de slechtste kunstenaar van de VS?” boven een artikel over de schilderijen van Roy Lichtenstein. Altijd grappig om even aan te halen natuurlijk.

Het werk hierboven is een later werk uit die periode in de collectie van het SMAK te Gent. Zijn bekendste werk is Whaam!. Merk op eveneens zonder de stippen.

Lichtenstein was in 1961 begonnen met het gebruiken van strips (of beter gezegd comics) in zijn kunst. Zijn bekendste is Whaam!, maar zelf ben ik nog meer fan van Bratata. Hetgeen in zeefdrukreproductie binnenkort geveild wordt.

De kunst leende zich voor t-shirts en posters. Dat was vaak de eerste echte merchandising in veel musea naast catalogi en postkaarten met kleurenreproducties.

Dat gebruik van die projector kwam ik te weten van een Antwerpse popart-kunstenaar. Pol Mara (pseudoniem voor Leopold Leysen) gebruikte die techniek en toonde het me. Als adolescent was ik als bezoeker van tentoonstellingen en musea fan geworden van het werk van Pol Mara en Hugo Heyrman die hyperrealistische zaken in hun schilderijen verwerkten.

In het geval van Mara mooie vrouwen en in het geval van Heyrman kasseien en regenachtige kruispunten. De eerste had een ongebruikt atelier in Borgerhout en de andere werkte op de Belgiëlei. Heyrman stond niet in het telefoonboek, maar van Mara vertelde iemand dat hij binnenkort kwam signeren. Blijkbaar zat hij meestal in Spanje wegens zijn gezondheid.

Zonder geld, maar met knipselmap ging ik hem eens uithoren (en vergat zoals steeds een handtekening te vragen). Mara die al oud was (in mijn ogen toen althans hij was van 1935!) vertelde dat hij geen collages maakte maar projecteerde en dan schilderde. Vervolgens maakte hij een lithografie (steendruk) zodat die reproducties verkocht konden worden. Deze zijn nog steeds gegeerde collector’s items.

In tegenstelling tot Lichtenstein is Mara niet zo’n gegeerd kunstenaar meer. De posters in steendruk doen het nog wel, maar de schilderijen niet. Onlangs zag ik eentje voor 750 euro geveild worden. Een werk uit 1977 (het Rubensjaar toen als broekventje mijn passie voor schilderijen begon).