Op een Franse veiling ging dit schilderij voor 2500 euro onder de hamer (zonder kosten). De schatting was 1500 tot 2000 euro. Olieverf op paneel, 49 x 65 cm. Best een fraai stuk, maar met een scheur in het paneel (of beter gezegd de planken kwamen uit elkaar). Door het beruchte Franse expertisehuis Cabinet Eric Turquin toegeschreven aan Michiel Coxie.

Niet direct de naam waar ik aan zou denken. Eén naam lijkt logischer: Frans Floris (17 april 1519 – 1 oktober 1570) of diens atelier. Ten eerste omwille van de personificatie van de arithmetica. Zie detail hieronder.

Ten tweede vooral omwille van haar neus. Dat lijkt een Florisneus. Het is ook een onderwerp waar Frans Floris vaker mee uitpakte.

Kortom het is een schilderij uit Antwerpen, uit de Antwerpse school. Al was Frans Floris bij uitstek een aanhanger van de renaissance. Hij was een romanist. Samen met zijn broer Cornelis (de bekende beeldhouwer) trok hij naar Italië. Zijn bekendste leerling is Maerten De Vos. Ondanks zijn drankprobleem leidde hij een groot atelier naar Italiaans voorbeeld. Hij woonde op de Meirbrug recht over waar nu de Boerentoren staat. Waar zijn huis stond is nu een taverne in een voormalige cinema.

Tussen 1550 en zijn dood maakte Frans Floris meerdere versies. Uit ongeveer 1555 is een doek bekend van 151,5 x 224,2 cm met een allegorie van de arithmetica door Frans Floris. Daarvan zijn meerder versies op doek en op paneel.

Omdat die compositie ook als prent werd uitgeven door Hieronymus Cock in 1565 is niet geheel duidelijk of die werken ook uit zijn atelier kwamen of naar die prent werden geschilderd elders. Cornelis Cort graveerde deze prent.

Eerder hadden Cock en Floris al een prent uitgeven met diezelfde allegorie.

Maar er is nog een reden om bij deze allegorie aan Frans Floris te denken. Deze allegorie vormde steeds een onderdeel van een reeks. Met onder andere de astronomie. Onderstaande is de allegorie van de astronomie door Frans Floris. En let op de allegorie heeft vleugels. De verhoudingen zijn vergelijkbaar.

Ook van deze bestaat een prent gegraveerd door Cornelis Cort. Dit keer niet in Antwerpen uitgegeven, maar in Italië. Door Nicolò Nelli in Venetië. In 1575. Postuum dus. De reeks kreeg als titel de zeven vrije kunsten. Dialectica, Rethorica, Geometria, Arithmetica, Astronomia, Musica en Grammatica. Helaas kon ik van die arithmetica geen voorbeeld van die Venetiaanse prent vinden. Rechts onder staat duidelijk een zeven. Dus moeten er zes andere zijn (dusver vond ik er maar twee).

Wat valt er nu te zien op het schilderij? Arithmetica of rekenkunde heeft een esculaap in de linkerhand en een winkelhaak in de rechterhand. Naast haar zit een naakte man die les krijgt. Hij houdt een passer en stilus vast. Voor hem ligt een blad met arabische cijfers.

Naast arithmetica zit een haan. Rechts boven rijdt een strijdwagen met een man of een god over de wolken. Dat is uiteraard Mercurius en zijn strijdwagen. De handel die profiteert van rekenkunde of zeg gerust van de boekhouding. En wat zijn twee vaste attributen van Mercurius, jawel de caduceus (vergelijkbaar met een esculaap maar die laatste is enkel een slangenstaf, terwijl de caduceus ook nog vleugels heeft) die arithmetica vasthoudt en de haan.

Het schilderij is dus een lofzang op wiskunde-onderwijs of meer bepaald rekenen. Het benadrukt het belang voor de handel.

De achterkant van het paneel droeg enkele dingetjes waar argeloze kopers dol op zijn. Een tekstje dat helemaal niet klopt (zoals bijna steeds) en een lakzegel dat misschien op een voorname collectie kan wijzen, maar ook gewoon een achttiende, negentiende of zelfs twintigste eeuwse gimmick kan zijn om prestige te suggereren.

Lakzegel met kroon van een baron (vijf bollen).