Vandaag werd in Frankrijk een fraaie tekening geveild van een ‘aanbidding der wijzen’. Maar wie goed kijkt, ziet dat het een aanbidding der herders is (dit zal cruciaal blijken bij de determinatie). Ze zou volgens de veiling 100 euro waard zijn. Ze werd afgehamerd op 4500 euro zonder kosten. Er zou een apocriefe signatuur onder staan van Maerten De Vos.

Jammer, want zo’n tekening wil ik wel aan mijn collectie toevoegen. Maar zoals tante Mathilde zei: ‘dat kan mijn bruine niet trekken’.

De stijl is wel vergelijkbaar met Maerten De Vos, maar persoonlijk dacht ik meer aan Hieronymus of Ambrosius Francken I.

De datering is altijd moeilijk, want vervalsingen hebben altijd bestaan. Net als echte met valse datering of valse signatuur. Toch klopt de herdatering naar zeventiende eeuw niet. Niet stilistisch althans. Dit is overduidelijk laat zestiende eeuws van ontwerp en tekenstijl. En wel overduidelijk van de Antwerpse school. Meer bepaald de leerlingen van Frans Floris. Het onderwerp voegt daar nog een extra argument aan toe. Aanbiddingen der wijzen of herders waren een toponderwerp in Antwerpen in de hele zestiende eeuw. Veel meer dan elders.

Waarom zou het geen Maerten De Vos zijn? Diens tekeningen waren zeer gegeerd en zijn daarom talrijk aanwezig in museale collecties. Mijn buikgevoel zei dat de architecturale achtergrond atypisch is voor De Vos. Maar wat is typisch. Typisch bestaat niet. Dat is een uitvinding van kenners of van mensen die te weinig voorbeelden onderzochten.

Want Maerten De Vos tekende wel degelijk gebouwen en trok samen met Jacques Jonghelinck en Pieter Bruegel naar Italië. Inspiratie genoeg dus om antieke ruïnes te tekenen.

Mooi voorbeeld zijn de overgeleverde ontwerpen voor een reeks bronzen plaquettes door Jacques Jonghelinck. Een reeks die tevens door Peter Baltens uitgegeven werd als prentenreeks over de bevrijding van Antwerpen in 1576 en de sloop van de Spaanse citadel van Alva. Daarover binnenkort meer in mijn wetenschappelijk artikel over die reeks.

De dikke pennestreken voor ogen en mond zijn herkenbaar Maerten De Vos. Waarom dacht ik dan aan Ambrosius Francken I? Net als De Vos leerling van Frans Floris. Vooral omwille van de houding van de personages.

En toch is de signatuur en de datering op de tekening niet apocrief maar correct. Het is een Maerten De Vos. En het bewijs is te vinden in de prent die van deze tekening gemaakt werd (en niet andersom).

Want het gaat wel degelijk om een aanbidding door de herders van Maerten De Vos. Uitgegeven door Johan Sadeler tussen 1582 en 1584. Het bewijs is te vinden in de prentencollectie van het Rijksmuseum in Amsterdam.

Waarom is de tekening het ontwerp? Omdat het in spiegelbeeld is van de prent.