De meeste Hollandse klokken uit de achttiende eeuw inspireren zich op Engelse voorbeelden. De bracket clock. Een enkele keer komt men een klok tegen die op de Franse stijl is gebaseerd. In dit geval een cartel. Dat zijn klokken die vak aan de muur hangen op een soort meubeltje. Vaak symmetrisch met de kop van het klokkenkast. Een enkele keer is zo’n cartel eigenlijk een tafelklok zonder dat meubeltje en dus eigenlijk geen cartel pur sang. Het grappige is dat cartel en bracket quasi synoniemen zijn.

Deze unieke klok heeft dus een kast volgens de Franse smaak zoals die ook in het Luikse en de Oostenrijkse Nederlanden dominant was, maar een uurwerk dat door en door Hollands is. Qua technologie en opbouw inspireert het uurwerk zich op de Engelse klokken uit die tijd.

Met de prachtige gravering die de Noord-Nederlandse uurwerkmakers in navolging van de Engelsen nog weelderiger toepasten. Een uitpakken met dure luxe en uiterlijkheden.

De maker is Steven Hoogendijk (1698-1788) uit Rotterdam. Eén van de grootste namen in het vak van zijn tijd. De man kreeg trouwens een straat naar zijn naam. Niet zozeer als uurwerkmaker, maar als innovator. In 1769 richtte Steven Hoogendijk tezamen met enkele anderen het Bataafs Genootschap voor Proefondervindelijke wijsbegeerte op, waarvan het voornaamste doel de introductie van de stoommachine in Nederland was.

Ook de platines zijn magnifiek gegraveerd met o.a. twee griffioenen onder een standbeeld van een vredesengel met olijftak in de hand. De vredesengel zoals bekend van de prent ‘Mercurius aanschouwt de Handel en Scheepvaart’ van Gerard de Lairesse uit 1670. Toeval of niet op de klokkentoren van het stadhuis van Rotterdam staat nu een beeld van een Vredesengel door Johan Keller (het beeld dateert van na WO I). Op het Paleis op de Dam (1648-1665) staat trouwens ook een beeld van de Vrede maar dan zonder vleugels.

Op zijn 25ste werd Hoogendijk benoemd tot stadsklokkenmaker.

Op de klok prijkt een bronzen beeld. Ik zoek de beeldhouwer of bronsgieter van dit beeldje. Deze zittende Minerva (met uil op de helm) is gesigneerd PK en dateert van tussen 1730 en 1750 uit Rotterdam of omstreken. Enkel de toorts ontbreekt blijkbaar.

Artikel verschenen in het laatste nummer van Tijdschrift van 2024. Tijdschrift is het blad van de Federatie van Klokkenvrienden. Meer uitleg vindt u hier.