Dit artikel verscheen eerder in Civis Mundi Digitaal #66 op 14 september 2018.

De echte verkiezingsfraude gebeurt niet in de stemcomputers maar in de partijhoofdkwartieren. Niet de stemcomputer vormt een bedreiging, maar de praktijken omtrent aanbestedingen en lijstvorming bij verkiezingen. De lijststem en het opvolgerssysteem zijn gevaarlijker dan eender welke hacker voor de democratie. De kans op beïnvloeding van de stembusgang via technologie is quasi nihil. Die via banden met drukkingsgroepen reëel.

De voorzitter van een partij die al decennia teert op stemmen van mensen die enkel nog op hen stemmen om hun carrièrekansen binnen de overheid niet te verkwanselen beweert plots dat in Europa en meer bepaald in Vlaanderen geknoei met stemcomputers aan de orde van de dag zou zijn. John Crombez, de voorzitter van de ‘socialisten’ vond het een leuke binnenkomer voor na de zomervakantie. Dat de laatste socialist de deur al lang uit is en enkel nog regenten en hun politiekbenoemde ambtenarenleger resten blijkt geen bezwaar om een fundament van de rechtsstaat, namelijk de geheime stemming en eerlijke verkiezingen in twijfel te trekken. Het is een gotspe. Een schandaal dat juist Crombez dit durft te beweren.

Vanaf de aankondiging van het elektronisch stemmen volgde ondergetekende het onderwerp en beschreef het meermaals in Data News, Knack en AutomatiseringsGids... De eerste systemen in België dateren van voor de doorbraak van het Internet. De leverancier was het Franse staatsbedrijf Bull.[i] Het was in 1994 een slimme combinatie van leespen, magneetkaarten en standalone pc’s. De analyse en de technologie dateerde van jaren eerder door het aanbestedingsproces dat jaren aansleepte. Het geheel was een Franse vinding met Franse technologie terwijl ze in de Verenigde Staten nog met ponskaarten stemden (wat bij de verkiezing van Bush jaren later voor hilariteit zorgde over chads). Nu zou het allemaal oude rommel zijn. Nochtans bestaat er zoiets als return-on-investment (ROI), totally expected lifetime, mean time till failure (MTTF), mean time between failures (MTBF) en lifecycle management. Liefst 17 Brusselse gemeenten en verschillende kantons in Wallonië gebruikten in 2014 nog steeds het systeem Jites-Digivote.[ii] Dit is ofwel het bewijs van een duurzaam systeem of het bewijs van een ander argument.

Sedert 1994 veranderde er iets maar niet veel. Elk systeem of het nu Smartmatic of Jites-Digivote is telt dezelfde stappen, wat logisch is bij een computeroplossing. Eerst stemt een kiezer en registreert zijn stem op de computer en vervolgens worden die gegevens van al die stemmen op die elektronische stembus op een andere computer, de zogenaamde totalisatiecomputer geteld. Hoe dat gebeurt verschilt nauwelijks: bij Jites-Digivote zou dit zogezegd volgens allerhande bronnen met een floppy-disks gebeuren en MS-DOS. Dit is onzin. Ze gebruikten al diskettes in 1994.[iii] Bovendien vergeten alle critici één belangrijke stap in het stemmen: het zich aanmelden op de stemcomputer. Doormiddel van een magneetkaart meldt de kiezer zich aan en door die aanmelding kan slechts één keer geldig gestemd worden. De grootste zorg destijds in 1994 was het geheim van de stemming en daarom dat die anonieme magneetkaart (het had ook een chipkaart kunnen zijn maar dan was de kost veel hoger geweest) na het stemmen terug in een kluis moest gestoken worden. Die kluis had echter even goed als totalisatiecomputer kunnen dienen. Kortom men zou dus de stemmen op de stemcomputers en de stemmen op de magneetkaarten kunnen vergelijken bij twijfel en wel zonder het geheim van de stemming te verliezen. Of die totalen nu van de stemcomputer op diskette of usb-stick voor transport naar de totalisatiecomputer gebruikt worden is irrelevant.

Bij het “recentere” Smartmatic-systeem dat sedert 2012 gebruikt wordt in het Vlaams Gewest en bepaalde Brusselse stembureaus is het principe vergelijkbaar, met dat verschil dat de stem afgedrukt wordt op een briefje en dat briefje in een totalisatiecomputer gestoken wordt waar die het scant (inleest).[iv] Die papieren afdruk is geen verbetering (er staan o.a vingerafdrukken op). Het zou controle mogelijk moeten maken, maar dat laatste is onzin want dat kon met de magneetkaarten ook. Alleen past een papiertje beter in de denkpatronen van de politici. Vandaar de nogal idiote aanbeveling van de Senaat om ook een papieren briefje te produceren.[v] Consensus is zelfden een aanleiding voor een coherente logica. Het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest en het Waalse Gewest besloten tegen een investering in het dure Smartmatic-systeem. Gelijk hadden ze. Elke verkiezing is dat ding verouderd dus het zou het tekenen van een blanco cheque inhouden.

Het feit dat stemcomputers die slechts om de zoveel jaar gebruikt worden en die door externe bedrijven dan op de verkiezingsdag geïnstalleerd en ondersteund dienen te worden een peperdure investering blijft, is de echte reden dat allerlei misliep de afgelopen jaren. Dat bedrijven als Proximus, Telindus enzovoort aan astronomische bedragen stembussen moesten komen “herstellen” terwijl de wachtrij buiten opliep is erg want het kost geld en de wachters klagen. Een wachtrij bij potloodstemmen klaagt ook maar geeft de overheid niet de schuld. Enkel de opgetrommelde tellers beklagen zich de papieren stembiljetten. Dat de stemcomputers oud zijn is logisch, maar verouderd valt te betwijfelen. 1994 is immers bijna een mensenleven geleden, maar de analyse van het stemmen is niet veranderd dus hoeft de oplossing ook niet veranderd te worden. Maar wat met pannes? In 2014 gingen in Wallonië en Brussel exact 2250 stemmen verloren. Wat volgens tal van teksten zou te wijten zijn aan een crash van een centrale computer en zo naar verluidt ontdekt werd.[vi] Even vreesde men voor het overdoen van de verkiezingen, maar daar bleek niemand veel zin in te hebben.

Broncode zou niet gecontroleerd zijn

Nu claimen tal van kenners dat de door de regering Dehaene destijds aangestelde deskundigen nooit de moeite namen de broncode te controleren. Op wat? Wat zouden ze daar dan ook moeten hebben vinden dat op manipulatie van de stembusgang zou kunnen lijken.[vii] Dan rest nog de vraag hoe? Crombez probeert met allusies op sjoemelsoftware en computerkrakers te scoren op een dossier dat zo specifiek is en zo uitgepuurd qua analyse, normalisatie en implementatie dat het enige wat hij kan aanvechten de aanbestedingsprocedure of het concept is. Eigenlijk beargumenteert hij vooral zijn eigen onkunde qua informatietechnologie.

Minister Jan Jambon (N-VA) besloot op 12 maart 2015 het gebruik van Jites en Digivote niet meer te willen toelaten bij de federale verkiezingen. Die hele heisa kwam er door stennis die oud-journalist Francisco van Jole maakte over de stemcomputers in Nederland. Die zouden niet geheim genoeg geweest zijn. Voor de Nederlanders die nota bene geen stemplicht kennen aanleiding genoeg om blijvend een smet van stembusvervalsing op stemcomputers te kleven. Het is één van de vele samenzweringstheorieën op het Internet. Het is ook vooral een anti-establishment retoriek van een hackerscollectief.

De socialistische minister Plasterk van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) liet in 2013 de Commissie-Van Beek onderzoeken hoe opnieuw elektronisch te kunnen stemmen. Onmiddellijk volgde de populistische heisa en de computerdeskundigen die graag hun geurspoor nalieten paradeerden met steeds groteskere horrorscenario’s. De Commissie-Van Beek concludeerde nochtans dat geen argumenten tegen bestonden, noch technische, noch praktische.

boomerang

Bovendien zou John Crombez best heel voorzichtig zijn met aantijgingen. Zijn eigen partij SP-a vond het nodig om destijds niet DIGIVOTE van Bull (wat later een product van de firma Stéria werd), maar JITES aan te kopen een product van de firma Stésud. De stad Hasselt onder socialistisch bestuur kocht Jites aan bij een ander Franse bedrijf terwijl heel Vlaanderen Digivote gebruikte na een aanbesteding door de federale regering in 1992 en opgeleverd in 1994. De uitvoeringsbesluiten bij het KB van 18/4/1994 werden wel heel ruim geïnterpreteerd. Over het Stésud-dossier is immers het laatste woord nog niet gezegd en het behoort tot de politieke nalatenschap van Willy Claes en vooral diens beschermeling Steve Stevaert (beiden Sp-a). Het is ook opvallend dat Stésud en niet Stéria de afgelopen decennia het onderhoud van de systemen in de gemeenten van het Brusselse gewest deed (dus ook voor de Digivote-computers) en iedereen weet dat het Brusselse Gewest een socialistische regering had in die periode. Het is bij Stésud dat de klucht met de verloren stemmen zich voordeed.

De verdachtmaking over het geknoei en de risico’s bij het elektronisch stemmen wijzen slechts op één ding. Crombez kent het dossier niet goed genoeg. Ten eerste het technologische dossier dat gaat over een proprietary systeem van losstaande computers. Vrij vertaald van gesloten technische oplossingen waar een hacker of andere crimineel in normale omstandigheden (dus zonder corruptie of fysieke inbraak) niet bij komt. Ten tweede het politieke dossier waar een gesloten systeem opgerokken werd om de wensen van zijn partijgenoten te vervullen en in Hasselt de opdracht aan een ander bedrijf te gunnen. Dit ander bedrijf deed na verloop van tijd alle onderhoud ook voor de Digivote-toestellen (in tijden van socialistische meerderheden). In Vlaanderen stapt het binnenlands bestuur dus over op een oplossing van een Zuid-Amerikaans-Frans consortium Smartmatic-Steria. Dus een consortium met de oorspronkelijke maker van Digivote die door socialisten aan de kant was geschoven. Markant detail de huidige meerderheid is zonder socialisten. Het gaat hier over een definitief raamcontract met een looptijd van 15 jaar ter waarde van 150 à 250 miljoen euro volgens Data News.[viii]

Als Crombez echt denkt garen te kunnen spinnen bij een debat over verkiezingsfraude waarom praat hij dan niet over concrete zaken zoals het afschaffen van de opvolgerslijsten en het opvolgersysteem (onverkozenen zonder voorkeurstemmen die in plaats van ministers enzovoort plaats nemen in de Kamer). Of over de verplichting ook te zetelen indien men verkozen wordt en dus de gevolgen van de decumul te dragen of de decumul gewoon af te schaffen. Wie geen burgemeester wil worden moet niet voor zijn partij stemmen werven om dan nadien iemand anders op die voorzittersstoel te parachuteren. Het afschaffen van lijststemmen bijvoorbeeld. Enkel nog voorkeurstemmen zodat niet de brave partijsoldaten die in partijhoofdkwartieren bovenaan de lijst worden gezet wegens bewezen diensten of omwille van duistere banden met drukkingsgroepen, maar volksvertegenwoordigers gekozen raken.  Personen met een eigen overtuiging en met een achterban. Een electoraat. Afgelopen dus met schijnkandidaten, polyvalente jokers uit rangen van kabinetten of lobby’s, zetbazen en het marchanderen… dat is pas verkiezingsfraude of vervalsing aanpakken. Het echte kiezersbedrog gebeurt immers in de partijhoofdkantoren waar witte konijnen met allerhande agenda’s functies en postjes krijgen, terwijl de kandidaten waarop mensen echt stemden elders vertoeven of zelfs niet verkozen raken (in Antwerpen is alles onder 45.000 voorkeurstemmen onvoldoende om verkozen te raken zonder nadeel van de lijststemmen). Natuurlijk zullen die partijbonzen niet geruisloos gaan terwijl de arme stemcomputer zwijgt. Zoiets is bully-gedrag tegen de stemcomputer.

---

[i] De complete lijst uitvoeringsbesluiten bij het KB van 18 april 1994 staat op: http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/loi_l.pl?N=&=&sql=arrexec+contains+%271994041841%27+and+la+=+%27N%27&rech=17&language=nl&tri=dd+AS+RANK&numero=1&table_name=wet&cn=1994041841&caller=arrexec&fromtab=wet&la=N&cn_arrexec=1994041841&dt_arrexec=KONINKLIJK+BESLUIT

[ii] De Vereniging van de Stad en de Gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest vzw zette haar discussion paper op het Internet: http://www.brulocalis.brussels/documents/documents/democratie-locale/2015-04-elektronisch_stemmen.pdf

[iii] DIGIVOTE was van Bull en werd een product van de firma Stéria. JITES was een product van de firma Stésud. Die laatste kwam in het dossier omdat de stad Hasselt onder socialistisch bestuur Jites aankocht bij een ander Franse bedrijf terwijl heel Vlaanderen Digivote gebruikte.

[iv] http://datanews.knack.be/ict/nieuws/consortium-smartmatic-steria-mag-elektronisch-stemsyteem-leveren/article-normal-326641.html

[v] http://www.ibz.rrn.fgov.be/fileadmin/user_upload/nl/rr/verslagen/comite/20081119/comite-20081119-punt-4-verkiezingen.pdf

http://www.senate.be/www/?MIval=/publications/viewPubDoc&TID=33584444&LANG=nl

[vi] http://datanews.knack.be/ict/nieuws/oude-computers-deden-2-250-stemmen-verdwijnen-bij-verkiezingen/article-normal-297773.html

[vii] https://www.poureva.be/spip.php?article851&lang=fr

[viii] http://datanews.knack.be/ict/nieuws/consortium-smartmatic-steria-mag-elektronisch-stemsyteem-leveren/article-normal-326641.html