Verschenen in Civis Mundi Digitaal #72 op 2 december 2018

Het Belgische opinieweekblad Knack wist een studie besteld door de minister van justitie in te kijken. Daaruit bleek maar weer eens dat gerechtsdeurwaarders zichzelf op onoirbare manier bedienen over de kap van sukkelaars.

Het rapport dat justitieminister Koen Geens (CD&V) bestelde bij twee experts werd door Knack met een eregerechtsdeurwaarder en een jonge collega bekeken. De eregerechtsdeurwaarder Bartel Broeckaert haalde in Knack hard uit. Volgens het artikel willen ze “de hele schuldenindustrie in handen krijgen”. Zo tekenden de onderzoekers op dat bijvoorbeeld één gerechtsdeurwaarder 36 keer kosten aanrekent bij “één en dezelfde schuldenaar”. Een ander voorbeeld gaat over deurwaarder die steevast 25 keer “zijn reiskosten factureert voor verplaatsingen binnen dezelfde gemeente”. Een andere deurwaarder rok de vereffening van een kleine schuld jarenlang omdat hij bij elke afbetaling een procentje opstreek.

Wat de experts laten optekenden zijn vooral structurele problemen zoals gemors met de tarieven. Tarieven die overigens niet transparant en te complex blijken. Bovenop een ereloon van 100 euro voor de gerechtsdeurwaarder loopt door allerlei indirecte belastingen uiteindelijk een factuur op tot 271 euro. En dat is enkel wanneer de deurwaarder kostposten zoals postzegels of opzoekingen in het rijksregister en dergelijke niet overdrijft.

“Als een deurwaarder ’s morgens uit Gent vertrekt met 25 exploten voor Maldegem, dan mag hij die reiskosten 25 keer aanrekenen terwijl hij die verplaatsing dus maar één keer doet” tekende de redacteur op. Ook de facturen van de slotenmakers die de deurwaarder vergezellen worden “via fotokopies in verschillende dossiers telkens opnieuw gebruikt”. Die slotenmaker fungeert als getuige en maakt enkel de sloten open indien de schuldenaar niet thuis blijkt. Broeckaert noemde dat het scheppen van “puur zwart geld” en hij voegde eraan toe dat “De fiscus heeft tijd noch mensen voor grondige controles.”

De politieagent die door de gemeente meegestuurd wordt om de belangen van de burger te bewaren houdt niks bij en controleert de gestelde daden niet. Eigenlijk dient die agent dus enkel om de deurwaarder een lijfwacht mee te geven en allemaal op kosten van de gemeenschap. Nochtans heeft de wetgever hier een gezworen ambtenaar die controle zou kunnen houden.

Vele deurwaarders verzinnen dus allerlei om bij inbeslagnames de kosten systematisch op te voeren. Ook het onnodig rekken van zaken levert extra inkomsten op “want een schuld die in schijfjes wordt betaald, brengt geld op dankzij het innings- en kwijtingsrecht”.

De minister van justitie die in de media en in de kamer afgelopen maart wel beloofde dat hij de schuldindustrie zou aanpakken bagatelliseerde de resultaten van het onderzoek. Volgens Geens mag men niet veralgemenen naar de volledige beroepsgroep. Zoals steeds beloofde de jurist Geens nieuwe wetgeving die de misbruiken zal aanpakken. Maar veel hoeft de burger daar niet van te verwachten want de minister rekent vele misbruiken tot de deontologie. Dus een interne zaak voor de kamer van gerechtsdeurwaarders. Dit is een soort gilde dat zichzelf reguleert en uiteraard altijd de collega’s een hand boven het hoofd houdt. De enige keren dat ze optraden recent was bij deurwaarders die te “goedkoop” werkten. Zoals steeds rekent de minister op digitalisering om de zaken op te lossen. Althans bij de advocatuur bleek die digitalisering vooral een manier om een aan de orde van advocaten gelieerd privébedrijf een monopolie en ruime inkomsten te schenken.

De gerechtsdeurwaarder is net als de notaris een ambtenaar van de staat, maar eentje die zelfstandig functioneert en enkel theoretisch gebonden door wettelijke tarieven. De vraag dient gesteld of die situatie gezien de misstanden nog lang houdbaar of maatschappelijk wenselijk blijft.

De relatie tussen de burger en de overheid is op zich al moeilijk genoeg. Het verpachten van dergelijke geldmachines aan juristen is een middeleeuwse praktijk en een garantie voor willekeur en zelfbediening.