Dit essay verscheen eerder in Civis Mundi Digitaal #54 op 7 januari 2018.
Reeds jaren vermoeden gebruikers van producten van Apple Computer dat het bedrijf moedwillig toestellen en software trager maakt om klanten te dwingen nieuwe versies te kopen. In december gaf Apple eindelijk toe dit inderdaad te doen, maar het veroorzaakte geen inval door justitie, noch arrestaties van de betrokkenen. De crisiscommunicatie van Apple bleek al even briljant als de vaak andere georkestreerde hypes uit Cupertino. De boodschap is dat Apple dit bij iphones doet voor het bestwil van de klant.
Inderdaad het is voor uw eigen bestwil dat uw toestel niet meer vooruit te branden lijkt en u van lieverlee een nieuwe koopt. Dat allerhande perfect werkende toepassingen plots niet meer werken is dus een dienst aan de burger en de maatschappij. De tekst die de hele discussie in een stroomversnelling bracht kwam van John Poole van Geekbench.[i] Hoewel Will Oremus van Slate (een online publicatie ooit opgericht door Bill Gates van Microsoft) beweert dat Apple eigenlijk niets toegaf, wijst Oremus op de rare kronkel dat aangezien het niet illegaal blijkt het wel vreemd is dat er nochtans zo geheimzinnig over gedaan werd en het zelfs ontkend of verborgen werd.[ii]
Dat Apple Computer eindelijk toegaf, was het gevolg van het meten met zogenaamde benchmark-programma’s.[iii] Apple koos zijn medium zorgvuldig en gaf Techcrunch de primeur en de betrokken online publicatie trapte in de val.[iv] “Wij willen onze klanten de beste ervaring geven. En dat is het levensduur van hun toestel verlengen. Lithium-ion batterijen kunnen minder pieken aan als ze koud staan of verouderen,” zegt Apple in een communiqué aan Techcrunch.
De geschiedenis van dit fenomeen en de track record van Apple zouden een beetje kritische journalist of commentator moeten alarmeren. Apple geeft al decennia nagenoeg geen ondersteuning, maar censureert wel al jaren de kritiek op het bedrijf in de discussions-afdeling bedoeld om klanten elkaar te laten helpen.[v] De uitleg is dat discussions geen ruimte is voor commentaar op een bedrijfsbeleid of corporate policy.
Zo bleek bijna een decennium geleden na een update van het besturingssysteem die volgde op de lancering van de bundeling van DVD Studio Pro en Final Cut Pro dat de toch bijna 500 euro kostende DVD Studio Pro geen DVD-branders meer zag (waaronder ook de 5000 euro kostende Pioneer-branders met copyright-beveiliging) en dus het branden van professionele DVD’s onmogelijk bleek. De kopers van de Final Cut Studio (de bundel) merkten dat hoewel DVD Studio Pro identiek was gebleven het na de installatie van die bijna 1300 euro kostende bundel de DVD-authoring plots miraculeus weer werkte. Noch de PowerMac G5, noch de toepassingen bevatten batterijen. Ook Aperture het professionele programma van Apple voor fotografen (dat ook bijna 500 euro kostte) bleek plots niet meer te werken na aanpassingen van het besturingssysteem, terwijl Apple doodleuk een nieuwe versie van Aperture lanceerde die uiteraard wel werkte. In juni van 2014 stopte Apple met de ontwikkeling van Aperture en de klanten werden gedwongen over te stappen op het gratis Foto’s.
Een andere ‘verbetering’ was de invoering van Sandbox. Dit onzichtbare proces in het besturingssysteem verhindert de installatie van toepassingen die niet gekocht zijn via de App Store van Apple Computer. Iemand die een programma of een driver voor Apple wil installeren kan dit niet meer omdat Apple beslist dat de maker onbekend is. Bij de ‘onbekende makers’ zitten bedrijven zoals Samsung en Canon die printers leveren. Dit laatste vergt enige uitleg. Wie als leverancier programmatuur voor Apple wou laten certificeren moest Apple hiervoor betalen om in ruil het Apple logo op de verpakking te mogen zetten (Microsoft deed overigens iets gelijkaardigs). Omdat steeds minder software-ontwikkelaars dit deden werd het een voorwaarde om in de App Store aangeboden te worden. Apple beslist welke toepassingen het verkoopt via zijn App Store en waar ze dus bovendien ook ruime marges op nemen (bij iTunes en de App Store voor iphone of ipad is dit nog strenger en ook Microsoft doet het voor Xbox-spelletjes). De volgende stap was dus om perfect werkende toepassingen te weren van toestellen uit de fabrieken van Apple. De gebruiker kan die ‘beveiliging’ niet uit- of afzetten en moet indien mogelijk elke toepassing die de juiste code niet bevat manueel proberen een uitzondering te geven (zie afbeelding).
Een ander zeer kwalijk voorval was het verwijderen van toepassingen van de harde schijf van de gebruiker na upgrades van het besturingssysteem omdat ze zogenaamd incompatibel waren. Toepassingen van onder andere Adobe die perfect werkten op het toestel en plots zonder boe of ba uit de folder met toepassingen verdwenen bleken. Veel meer dan ergernis en boosheid bij gebruikers leverde het niet op.
Planned obsolence of gepland falen
Wie nu dacht dat Apple de enige is die dit doet vergist zich danig. Reeds in de jaren 1930 leidde de zogenaamde geplande onbruikbaarheid of overbodigheid (planned obsolence) tot een onderzoekscommissie in de Amerikaanse Senaat. De beschuldigde was General Electric dat gloeilampen verkocht en bij zaklampen met gloeilampen de verkoop had gestimuleerd door de levensduur van de gloeilampjes in zaklampen geleidelijk te beperken van drie batterijwissels, naar twee en tenslotte naar uitval aan het einde van de levensduur van 1 set batterijen. Economen en ingenieurs bleken dit op grote schaal te doen in de automobielindustrie en andere takken van de industrie. Vance Packard schreef er reeds in 1963 een boek over getiteld The Waste Makers.[vi] De website van het zakenblad Forbes meldde op 22 december 2017 dat Apple een class action lawsuit aan zijn broek krijgt. Zo’n groepsaanklacht om consumenten te beschermen moet Apple verplichten om alle Amerikaanse slachtoffers een schadevergoeding te betalen. De auteur gaf een gegooglede definitie van planned obsolence: “in industrial design and economics is a policy of planning or designing a product with an artificially limited useful life, so it will become obsolete (that is, unfashionable or no longer functional) after a certain period of time.”
De vernieuwing van Apple is dat het falen niet ingebouwd werd, maar vanop afstand afgevuurd wordt. Hoewel Oremus dus geen graten ziet in het ‘helpen’ van de klanten merkt hij wel op dat ‘The problem here, in short, is Apple’s secrecy. The company rarely speaks to the media or the public except at its own stage-managed launch events, even to address legitimate questions about its product.’ Apple is trouwens niet aan zijn proefstuk toe want ook de Time Capsule, een harde schijf met wifi om reservekopies of backups te maken, bleek na 18 maanden de geest te geven. In 2010 gaf Apple Computer na een actie van een boze gebruiker die een online kerkhof van Time Capsules startte op het Internet alle gebruikers die zich aanmeldden een nieuw toestel.[vii] Ondergetekende ontving zo ook een nieuwe die nu reeds jaren netjes blijft werken.
Europa wil optreden
De tijden veranderen stilaan. In Frankrijk loopt sedert 18 september 2017 een klacht tegen zowat alle printerfabrikanten.[viii] Met Halte à l’obsolence programmée komen gebruikers in Europa eindelijk in opstand.[ix] Niet dat de politiek het probleem geheel negeerde. Op 4 juli 2017 nam het Europees Parlement een tekst aan waarbij het de Europese Commissie opdraagt om een onderzoek in te stellen naar de praktijk van geplande veroudering of gepland falen.[x] De proposition de résolution du Parlement européen sur une durée de vie plus longue des produits: avantages pour les consommateurs et les entreprises (2016/2272(INI)) vormt allicht een belangrijke demarche tegen het schaamteloos produceren van afvalbergen om de consumptie te bevorderen en klanten te beroven van hun eigendom. De Europese parlementairen spreken van phénomènes particulièrement scandaleux. De rapporteur is de Franse groene politicus Pascal Durand.[xi] Stemmers waren onder andere Dennis de Jong van het Nederlandse GroenLinks en Anneleen Van Bossuyt van de Vlaamse partij N-VA. De enige onthouding was van de Pool Robert Jarosław Iwaszkiewicz. Tegenstemmen waren er niet. Een filmpje van het Europees Parlement geeft een overzicht van het probleem.[xii]
De uitleg die Apple Computer geeft is niet meer dan crisiscommunicatie om het onverdedigbare te verdedigen. De praktijk of het fenomeen is bijna honderd jaar oud en heeft vele Amerikaanse multinationals geen windeieren gelegd. Japans en Europese industriëlen zijn gevolgd op dit moreel tamelijk verwerpelijk pad. Het excuus was dat het geen zin had apparaten te bouwen met onderdelen die langer mee gingen dan het slechtste onderdeel (dat onherroepelijk toch zou stuk gaan). De echte reden was uiteraard besparen op onderdelen en intussen vervolgaankopen af te dwingen. Hetzij via onderhoud bij de lokale garage, hetzij door aankoop van nieuwere modellen. Eén van de gevolgen was dat fabrikanten die een degelijk product maakten met een normale levensduur een competitief nadeel in de schoot geworpen kregen en dus met hun duurdere apparaten moesten concurreren met goedkopere en slechtere producten van concurrenten, terwijl hun tevreden (bestaande) klanten helemaal geen nieuwe producten nodig hadden. Dit leidde tot de groeiparadox dat wie goede producten afleverde zijn omzet gestaag zag dalen omdat het onmogelijk bleek steeds nieuwe klanten te verwerven, terwijl de oude klanten tevreden bleken. De garantiewetgeving die de consumenten en bedrijven moest beschermen schoot tekort.
In het geval van Apple Computer klinkt deze paradox vreemd. Apple is geen prijsvechter en het verkoopsargument is vaak meer lifestyle dan functionaliteit. Dit plaatst de casus van Apple Computer een beetje buiten het debat, maar juist de lifestyle en het image van Apple Computer kan dit debat in een stroomversnelling brengen. Dankzij de krakkemikkige crisiscommunicatie over batterijen en andere drogredenen zou de mediatieke iphone-casus dus kunnen zorgen voor een bewustmaking bij consumenten. Of hoe het fenomeen juist toch in het belang van de consument kan uitdraaien, namelijk door het gewoon strafbaar te maken.
Bibliografie:
Packard, V. (1963). The Waste Makers. London: Pelican Books.
Packard, V. (1970). The Waste Makers. London: Pelican Books.
[i] https://www.geekbench.com/blog/2017/12/iphone-performance-and-battery-age/
[ii]http://www.slate.com/articles/technology/technology/2017/12/what_s_wrong_with_apple_slowing_down_older_iphones.html
[iii] https://www.geekbench.com/
[iv] https://techcrunch.com/2017/12/20/apple-addresses-why-people-are-saying-their-iphones-with-older-batteries-are-running-slower/
[v] https://discussions.apple.com/welcome
[vi] (Packard, 1963, 1970)
[vii] het Apple Time Capsule Memorial Register is niet meer online te raadplegen
[viii] https://www.forbes.com/sites/davidschrieberg1/2017/09/26/landmark-french-lawsuit-attacks-epson-hp-canon-and-brother-for-planned-obsolescence/#44cfe47b1b36
[ix] http://www.halteobsolescence.org/a-propos/
[x] http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+REPORT+A8-2017-0214+0+DOC+XML+V0//FR
http://www.lemonde.fr/pollution/article/2017/07/04/le-parlement-europeen-demande-a-la-commission-de-legiferer-contre-l-obsolescence-programmee_5155600_1652666.html
[xi] http://www.europarl.europa.eu/france/fr/espace-presse/lutter-contre-l%E2%80%99obsolescence-programm%C3%A9e-le-rapport-de-pascal-durand-verts-ale-en-session-pl%C3%A9ni%C3%A8re?webaction=view.acceptCookies
[xii] https://www.europarltv.europa.eu/nl/programme/economy/planned-obsolescence-why-things-don-t-last
Een reactie achterlaten
Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.