Uit een zeer klein rapportje blijkt hoe de ambtenaren in België denken over de politiek. Meer bepaald over de ministers en hun kabinetten. De ambtenarij vindt dat bij overheidsinvesteringen de politiek vooral niet te vroeg moet mogen beslissen.

Het Federaal Planbureau bracht deze week een rapport uit van de Studiecommissie voor Overheidsinvesteringen (SCOI). In dat rapport stonden de ‘Belangrijkste inzichten van de nationale conferentie over het beheer van overheidsinvesteringen van 29 mei 2024’. Met dat rapport is iets heel merkwaardigs aan de hand. Het telt maar twaalf pagina’s. Dat is met cover, inhoudstafel, ledenlijst van de studiecommissie enzovoort meegeteld.

Niettemin werd dit belangrijke document wettelijk gedeponeerd bij de Koninklijke Bibliotheek voor het nageslacht. De toekomstige geschiedschrijver van de ontspoorde overheidsuitgaven tijdens de regering De Croo kon zich niks beter wensen natuurlijk? Want zo kondigen de auteurs aan: ‘De nationale conferentie over het beheer van overheidsinvesteringen gaf aanleiding tot een rijk debat waarin theoretische kaders en praktijkervaring werden vergeleken.’

En zo meldt de abstract: ‘De conferentie gaf enkele krachtige inzichten over de situatie in België.’ Voor de volledigheid geven we de rest van de samenvatting van vijf regels: ‘In het bijzonder: het belang van meer inspanningen bij de voorbereiding van projecten vóór de beleidskeuzes, het creëren van een transversale coördinatierol, de invoering van meerjarenbudgettering en het rekening houden met milieukwesties.’

De historici onder dat nageslacht zullen zich na lezing allicht de haren uit het hoofd rukken. Geen inzichten, geen praktijkvoorbeelden enzovoort. Wat je nochtans van de auteurs zou verwachten. De Studiecommissie voor overheidsinvesteringen (SCOI) is immers een onderdeel van de Hoge Raad van Financiën. Die laatste is een adviesorgaan van eerste orde. De Hoge Raad adviseert de regering over aangelegenheden zoals overheidsfinanciën en fiscaal beleid.

Wat beweren die auteurs dan wel in het flinterdunne rapportje? Bijvoorbeeld dat bij overheidsinvesteringen in andere Europese landen de inefficiënties naar schatting goed zijn ‘voor een verlies van 15 tot 20% van de middelen die in investeringsprojecten worden geïnvesteerd’. Dus elders is één euro op 5 tot 6 verspilling. En wat zegt de SCOI over België? ‘Er zijn geen exacte cijfers beschikbaar voor België, maar het lijkt erop dat bijna de helft van dit verlies zou kunnen worden opgevangen door goede beheerspraktijken toe te passen’. Ze weten het niet, maar zijn overtuigd dat het de helft minder erg kan door beter op te letten.

En hoe gaan ze opletten? Op basis van een ander rapport van SCOI. Eentje van mei 2024 van liefst 32 bladzijden getiteld: ‘Goede beheerspraktijken voor overheidsinvesteringen’. Een reeks aanbevelingen. ‘Om deze aanbevelingen aan te moedigen’ (sorry, zo staat het er echt) organiseerde SCOI met de Hoge Raad van Financiën en het Federaal planbureau dus in mei een nationale conferentie. Die ‘alle actoren’ samenbracht. Het relaas leest als een verslag van een schooluitstap.

‘De interacties legden de basis voor de opbouw van een netwerk van actoren uit de praktijk op het gebied van overheidsinvesteringen op alle niveaus in België.’ Dus netwerken kon ook. Met internationale experts van de Europese Commissie, het International Muntfonds (IMF) en de Nederlandse overheid. Plus academici van de UAntwerpen en vooral heel veel federale ambtenaren van de Federale Interne Audit, FOD BOSA, FOD Mobiliteit, FOD Volksgezondheid, Defensie, Regie der Gebouwen, Inspectie van Financiën, het Rekenhof, Infrabel enzovoort. En vergeet vooral niet de andere ambtenaren van Mobiliteit en Openbare Werken uit Vlaanderen, Finances et Expertise uit Wallonië, de Gewestelijke Overheidsdienst Brussel (GOB), Sofico, de Haven van Antwerpen-Brugge, de Haven van Brussel…

Wat besloten al die congressisten? ‘Een zorgvuldige voorbereiding vermindert de administratieve last en de tijdsdruk. Met andere woorden, een zorgvuldig voorbereid project, met belangrijke prestatie-indicatoren (KPI’s) en proactief risicomanagement, biedt flexibiliteit gedurende de hele levenscyclus.’ Volgens de deelnemers ‘worden er momenteel echter weinig middelen geïnvesteerd in deze voorbereiding, ondanks het vitale belang ervan’.

Het belangrijkste voorstel van al die tientallen hoge ambtenaren was dat de politieke beslissing veel later moet komen in de voorbereiding van een overheidsinvestering. Vrij vertaald betekent dit dat ambtenaren overheidsinvesteringen plannen en voorbereiden ruim voor de politici in regeringen beslissen om dergelijke overheidsinvestering te doen. Laat dat even doordringen. De bureaucratie zegt dus dat de politiek de oorzaak is van inefficiënties bij overheidsinvesteringen. Eigenlijk lopen al die ministers gewoon in de weg.