Op 10 januari is de verjaardag van het verschijnen van het eerste verhaal van Kuifje. Een mijmering…

Er is wat beroering omdat door die verjaardag de allereerste versie van Kuifje in de Verenigde Staten in het publieke domein komt. Dat wil zeggen dat het personage rechtenvrij zou zijn. Iedereen kan met die tekenstijl en de naam Tintin zelf aan de slag. Althans dat is de theorie op sociale media.

Les Aventures de Tintin, reporter du Petit “Vingtième”, au pays des Soviets verscheen pas in zeer beperkte oplage in het Nederlands in 1975. Het was een verhaal waar de auteur, Hergé, het moeilijk mee had. Liever zag hij het helemaal niet meer verschijnen. Vanaf 1936 weigerde hij herdrukken. Tijdens de Duitse bezetting vroeg een uitgeverij onder Duits bewind dit zelfs en opnieuw weigerde Hergé. Dit keer met het excuus dat het helemaal hertekend moest worden zoals hij ook deed met de andere albums.

In 1969 verscheen voor de 40ste verjaardag van Kuifje een heruitgave op 500 exemplaren. Deze werd gemaakt door Studio Hergé.

Omwille van de vele piraat-edities verscheen in 1973 een duur boek in de reeks Archives Hergé. Ik ben de gelukkige eigenaar van dat boek, dat ik kende als kind dankzij een nicht van mijn papa die een groot stripliefhebber en verzamelaar was.

Dat boek reproduceerde in zwart-wit het eerste verhaal samen met de voorloper van Kuifje: Totor, C.P. des hannetons. Totor de patrouilleleider van de meikevers dat in een scoutsblad verscheen. Van die laatste strip verschenen maar enkel tientallen stroken. Dat dikke luxe-boek werd in het Nederlands vertaald in 1975.

Laten we even terugkomen op de verjaardag. Op 4 januari 1929 verscheen de eerste aankondiging van het verhaal in de krant.

Zoals reeds geschreven was er één en ander aan de hand met het stripverhaal. Hergé schaamde zich voor dit jeugdwerk. Hij was 21 jaar oud toen ie het tekende. Het is een verhaal dat zeer slecht de tand des tijds doorstond volgens sommige. Het is een opeenvolging van achtervolgingen. Bovendien staat het bol van anticommunisme.

Jarenlang bleef het dus bij die ene heruitgave. Op de latere edities komen we verder terug.

Op 10 januari 1929 verscheen de eerste aflevering van het verhaal. De strip werd tot en met 8 mei 1930 in 69 afleveringen gepubliceerd in Le Petit Vingtième, de jongerenbijlage van de Belgische krant Le Vingtième Siècle.

Qua tekenwerk lijkt het helemaal anders dan velen gewoon zijn, maar vergeet niet dat er nog niet veel stripverhalen bestonden in België. Persoonlijk vind ik de tekenstijl al zeer interessant.

In mei 1930 volgde het eerste album. Hergé kreeg de helft van de opbrengst van de albums. Norbert Wallez de rooms-katholieke priester en algemeen directeur van de Belgische Société Nouvelle “Presse et Librairie” als uitgever de andere helft. De verkoop en verdeling verliep tamelijk amateuristisch. Dat werd allemaal na de werkuren gedaan.

Inhoudelijk en commercieel was Hergé de mindere in die relatie. Wallez bracht trouwens de onderwerpen aan die de jonge Hergé uitwerkte. Wallez onderhandelde eveneens de publicatie in het Franse rooms-katholieke tijdschrift Coeurs Vaillants.

Het verhaal is gebaseerd op een boek uit 1928: Moscou sans voiles. Met als ondertitel Neuf ans de travail au pays des soviets. Dat had Wallez uitgegeven bij de uitgeverij Spes van de Franse katholieke industrieel Léon Harmel en was van de hand van de voormalige Belgische consul in de Sovjet-Unie, Joseph Douillet.

Dankzij het beruchte stripalbum zou later een heruitgave volgen met de verwijzingen naar het stripverhaal. Voer voor tintinologen.

Hergé’s relatie met Wallez is weinig belicht in de tintinologie. Hergé huwde Wallez’ secretaresse Germaine Kieckens. Een huwelijk waar de nodige mythes over bestaan. Ze zou pas met Hergé een relatie begonnen en nadien getrouwd zijn nadat haar baas aangedrongen had. Wallez zegende het huwelijk in voor de kerk. Abbé Wallez vond dat hij mede-auteur was van de vroege Kuifje-strips en eiste de helft van de auteursrechten zoals bij de eerste albums die hijzelf uitgaf. Zover kwam het niet en Hergé stapte in de jaren 1930 over naar uitgeverij Casterman. Kieckens zou later door de scheiding geen rechten op het œuvre van Hergé ontvangen.

De eerste druk is één van de duurste strips op de markt. Prijzen boven de 30.000 euro zijn geen uitzondering. Zelfs voor albums in slechte staat. Een onofficieel record is €37.820 in 2012. De eerste druk is 18.000 euro waard en de versie van de eerste druk met linnen kaft zelfs 35.000 euro. De onvindbare heruitgave van 1969 door de studio van Hergé is dan weer 1.100 euro waard.

De waarde van de vijf verschillende piraat-uitgaven uit de jaren 1971 en 1972 is nihil. Al bestaat ook daar cliënteel voor. Er blijven trouwens piraat-uitgaven opduiken. De recentste in 1996 en 2003.

Daarmee is Tintin au pays de soviets niet het duurste Kuifje-album. In 2017 werd een uniek exemplaar van “L île Noire” uit de jaren 1940, verkocht voor bijna 100.000 euro. Dat was wel een werkversie van Hergé met aantekeningen en correcties.

In 1988 verscheen uiteindelijk een heruitgave. Die door liefhebbers afgekraakt werd.

In 2017 verscheen een ingekleurde editie. Die best geslaagd was te noemen en een verkoopsucces bleek.

Bijzonder aan bijna elke editie van Tintin au pays des Soviets is dat één plaat vaak verdwenen is. Het is de plaat die verscheen in het kerstnummer van 1929. Ze stond evenmin in de editie van 1930.

Al bij al is het album een mooi tijdsdocument. En als strip ook een inkijkje op hoe Hergé groeide in zijn métier als stripauteur.