De dreiging van netwerkcongestie voor stroom doet het Vlaamse EPB-beleid wankelen. EPB gaat over de energieprestaties van gebouwen. De EPB-verslagen en de EPC-attesten zijn daarbij het onderdeel dat elk gezin stilaan kent. Blijkbaar beweegt er iets. Wordt het EPB zoals het nu bestaat ergens in 2027 opgedoekt of hervormd?

Het Vlaamse beleid rond de energieprestaties van gebouwen past in het Vlaams klimaatplan. Vlaanderen moet van de Vlaamse regering door een energietransitie. En de Vlaamse regering moet dat dan weer van de Europese Commissie die dit alles in een EPB-richtlijn goot. Een richtlijn die momenteel vernieuwd wordt.

Met dat EPB-beleid zijn veel belangen gemoeid. Niet in het minst die van de leveranciers van bouwmaterialen zoals isolatie en warmtepompen. Die dingen moeten natuurlijk wel geïnstalleerd in woningen. Net daar knelt nu het schoentje.

‘Het is niet dat de Vlaamse overheid niet luistert’, zegt Luc Dedeyne van vakorganisatie Ventibel dat de installateurs van ventilatiesystemen vertegenwoordigt. Ventibel zat onlangs samen met VEKA, het Vlaams Energie en Klimaatagentschap. VEKA heeft ventilatie opgenomen in het EPC. ‘Het is zelfs zo dat ventilatie in de nieuwe omgevingsvergunning moet zitten’ zegt Dedeyne. In elk nieuw EPC-attest vanaf 1 januari 2024 zit ventilatie met andere woorden voortaan in. ‘Vanaf 2025 is er zelfs een premie van 1000 euro voor ventilatie. Dat zal wel niet blijven duren.’

Dit voorbeeld illustreert hoe installateurs steeds vaker afhankelijk blijken van wat wel of niet in het EPC-attest zit en wat wel of niet een premie, een subsidie of een fiscale korting oplevert.

Maar de consumenten zijn niet dom en maken keuzes. De ventilatiebedrijven krijgen het lastig omdat het gebruik van ventilatiesystemen in ‘energetische’ renovaties helemaal niet te verantwoorden is. ‘Een bestaande woning renoveren naar EPC-attest A kost zoveel als een nieuwbouw’ besloot Dedeyne.

Dus kiezen consumenten voor wat de grootste impact heeft op het EPC-attest. Want dat laatste bepaalt meer en meer de verkoopwaarde van hun woning.

Toch zouden ‘vraaggestuurde ventilatiesystemen’ de norm moeten worden volgens VEKA. Wat voor de bouwer veel extra kosten oplevert. Terwijl de meerwaarde dikwijls quasi nihil blijkt. ‘Dat komt omdat het energetische hier boven gezondheid en comfort wordt gezet’ zei een insider. Een theoretische energieprestatie dus boven comfort omwille van het EPC-attest.

Volgens fabrikant Renson is vraaggestuurde ventilatie een efficiënte, energiezuinige en gezonde manier om een woning of appartement te ventileren. Het afvoerdebiet wordt aangepast aan de behoeften en het leefpatroon van de bewoners en aan de gemeten luchtkwaliteit. Die systemen bevatten veel technologie en zijn daarom uiteraard prijzig.

Nog meer regeltjes. Dat is het te verwachten resultaat. Want de industrielobby zit niet stil. ‘De hardste roepers zullen veel bepalen’ zei een bron uit de sector en ‘het zal niet beter zijn voor de (ver)bouwer’. Meer regeltjes betekent een nog ingewikkelder rekenmethodiek bij EPB en EPC-verslagen.

Daarom dat veel stemmen opgaan die graag een fusie zagen tussen EPB en EPC. Maar is dat haalbaar? Een EPB-verslag is immers complexer en duurder dan een EPC-verslag. In Nederland is zo’n eenmaking al het geval. Het ziet er naar uit dat de uit Nederland overgewaaide MPG (milieuprestatie gebouwen) met bijkomende rompslomp en extra regeltjes binnen de Vlaamse administratie veel aanhangers heeft. Vervelend detail: MPG blijkt uit studies al even onbetrouwbaar als EPB en EPC om een idee te krijgen van de energieprestatie of energiezuinigheid van een woning.

Het overlegorgaan OVED (Overlegplatform Voor Energie Deskundigen) van de energiedeskundigen die EPB en EPC-attesten afleveren stuurde op 21 maart een persbericht de wereld in. Daarin beweren ze dat ze regelmatig met VEKA overleggen over de EPB-knelpunten. Het gaat dan over dubbel werk, U-waarderapporten die niet aan de eisen van VEKA voldoen, het niet mogen meerekenen van airconditioning in combinatie met warmtepompen (wat eigenlijk technologisch bijna hetzelfde apparaat blijkt) en het opnieuw moeten indienen van aangiftes voor het toekennen van premies van Fluvius of kortingen van de Vlaamse Belastingdienst.

Zelfs de opstellers van die EPB en EPC-verslagen morren dus over de bureaucratie en het gebrek aan logica die ermee gemoeid zijn.

Nochtans dringen tal van organisaties al lang aan bij VEKA om EPB te herbekijken. Het gaat dan om de methodiek en vooral de rekensoftware. Die laatste is te ingewikkeld en bulkt van de onlogische zaken. Die bovendien helemaal niet corresponderen met de werkelijkheid. Het beleid baseert zich immers op computermodellen die niet realistisch zijn.

Iedereen kijkt daarom naar Agoria. Dat is de sectorvereniging van de metaal en technologie waar verwarming, koeling en ventilatie onder vallen. Agoria kan de Vlaamse regering misschien onder druk zetten. Agoria plant een vergadering met haar leden over EPB op 8 mei.

Dat overleg dringend is, blijkt uit de toestand in Nederland. Daar blijkt dat energieprestatie niet het echte probleem is bij de energietransitie. De Nederlanders hebben een enorm probleem met de zogenaamde netcongestie. Dat wil zeggen dat nieuwe aansluitingen op het stroomnetwerk voor bedrijven en woningen onmogelijk zijn. Het netwerk kan de vele laadpalen en andere stroomslurpers zoals warmtepompen niet aan.

De gekozen oplossing in Nederland is een aansluitstop en verder wat symptoombestrijding. Mooi verpakt in de slogan ‘slimme woningen’. Dat valt onder een ‘landelijk actieplan netcongestie’. Dat plan lijkt verdacht veel op het Vlaamse beleid rond digitale meters, capaciteitstarief en allerhande appjes om slimmer te verbruiken. Maar de grote vraag blijft: kunnen slimme systemen energie- en capaciteitstekorten opvangen?

Niemand die het weet. En dan is er nog het belangrijkste probleem met EPB en EPC-verslagen. ‘Zo’n verslag zegt niks over de praktijk. Alles hangt af van het gedrag van de bewoners’ aldus Dedeyne.

Toch besloot de Vlaamse regering onlangs dat vanaf 2030 alle woningen een EPC-attest nodig hebben. Niet enkel de woningen in Vlaanderen die verkocht of verhuurd worden. Dat is een vervelende kost voor eigenaars die vervolgens elke tien jaar een EPC-attest mogen laten maken. Tenminste als de geldigheidsduur van een EPC-attest tien jaar blijft.

De conclusie is dat VEKA nooit uit eigen beweging EPB of EPC zal afschaffen. Ze herbekijken het misschien. In functie van de energietransitie en niet in functie van de netwerkcapaciteit of de noden of comfort van de eigenaars van huizen of appartementen.