Gaat Groen alsnog de sluiting van alle kerncentrales realiseren? Waarschijnlijk niet, maar de dringende verlenging van de kernreactoren in Doel en Tihange ging gisteren weer een stap achteruit.

De fameuze deal met Engie – waar de regering De Croo zo trots op was – ligt zo goed als aan diggelen. Herinner u, dat was de deal om slechts twee kernreactoren te verlengen met tien jaar: Doel 4 en Tihange 3. De goedkeuring van de Europese Commissie was een formaliteit aldus de regering.

In plaats van dat de Europese Commissie haar fiat gaf voor die regeling net voor of net na de verkiezingen van juni bleef het stil. En op 22 juli kwam de Europese Commissie tot besluit dat diepgaand onderzoek noodzakelijk blijkt, want ‘the Commission has doubts as to its compatibility with EU State aid rules’. De Commissie heeft ernstige vragen bij de wettelijkheid van de deal met andere woorden.

De vraag dringt zich op of het toevallig is dat de Europese Commissie daar pas ruim na de verkiezingen van juni mee afkomt. Op het moment dat de formateur praat over het kernenergievraagstuk.

Dat het onderzoek van de Commissie belangrijk was schreef ik al in mijn artikel bij Doorbraak van 30/6/2023 (zie link hieronder). Zolang de Commissie geen groen licht geeft, was het eigenlijk een papieren deal. Nu lijkt het binnenkort misschien een no-deal.

Het persbericht van de Europese Commissie op 22 juli was immers niet het enige slechte nieuws. In de krant De Tijd stond dat Engie de Belgische staat wil helpen een andere operator te zoeken voor de Belgische kerncentrales. Lees: Engie wil van de kerncentrales af, maar wil wel het onderste uit de kan halen.

De kritiek van de Europese Commissie is niet mis. Ze bestaat uit vier punten.

Ten eerste vindt de Commissie de aanvullende financiële steunconstructies bovenop de zogenaamde Contract for Difference (CfD) twijfelachtig. Zowel de joint-venture als de financiering ervan baart zorgen. De garantie voor de operationele cashflow en een lening van 580 miljoen euro kunnen ook niet. En let op dit was dus enkel het eerste punt van kritiek.

Bij dat CfD betaalt de staat het verschil bij als de prijs voor elektriciteit te laag is en betaalt Engie terug als de stroomprijs erg hoog is. Alleen de keuze van die prijzen in het contract is zo dat Engie altijd geld bij zal krijgen en nooit geld zal moeten terugbetalen.

Daarmee komen we bij de tweede kritiek van de Commissie. Het ontwerp van het CfD of contract for difference. Vooral in combinatie met financiële en structurele afspraken. De regering verlost de ‘begunstigde’, zoals de Commissie Engie omschrijft, te veel van mogelijke risico’s. Zowel risico’s verbonden aan de marktwerking als aan operationele zaken zoals het uitbaten. Engie dekte zich dus goed in tegen elke mogelijke tegenslag en liet de Belgische staat zich daar in het contract voor garant stellen.

De derde kritiek gaat over proportionaliteit van de afspraken in de deal. En uiteraard over de zogenaamde ‘lumpsum’ van 15 miljard euro. Dat gaat om een forfaitair bedrag voor toekomstige kosten in verband met de verwerking van kernafval afkomstig uit alle nucleaire installaties van ENGIE in België. Een totaalbedrag van 15 miljard euro, betaalbaar in twee schijven volgens de afvalcategorieën.

Hiermee zijn alle belangrijke onderdelen van de deal eigenlijk afgekeurd door de Commissie. Al zegt de Commissie dat ze diepgaander onderzoekt start.

De aandachtige lezer wil nu natuurlijk de vierde kritiek lezen. En die is dat de deal niet in overeenstemming is met de ‘gebruikelijke wetgeving in de energiesector’ en de EU-wetgeving. Er staan dus juridische kronkels in die niet kloppen. Met name bij het ontwerp van het contract for difference-mechanisme. En zo stelt de Commissie dit heeft een impact op de vrije energiemarkt. Bovendien stellen ze zich vragen bij de onafhankelijkheid van de tussenpersoon die kernenergie zal verkopen.

De conclusie is dat volgens de Europese Commissie de regering De Croo een contract met Engie tekende dat afspraken bevat die niet kunnen. Waarbij de Staat volledig alle risico’s overnam. Bij mogelijke wetsveranderingen (de wet op de kernuitstap) valt bovendien de juridische bescherming en het gedeelde risico totaal weg en draait de diezelfde Staat mogelijk voor alles op.

Chronologisch overzicht

Als u een chronologisch overzicht zoekt over wat ik schreef over de Engie-deal lees dan mijn artikels over de Engie-deal op Doorbraak:

28/10/2023 Regering stopt 15 miljard euro van Engie in apart beleggingsvehikel

30/6/2023 Akkoord met Engie is sigaar uit eigen doos
‘Tussentijds akkoord’ getekend over de levensduurverlenging van de kernreactoren

17/5/2023 Van der Straeten wil ontwikkeling nieuwe kerncentrales zo duur mogelijk
Groen gebruikt Internationaal Atoomagentschap voor eigen agenda

6/4/2023 EU-lidstaten verdeeld in twee kampen over kernenergie
De standpunten verstarren en groene ministers gaan in tegenaanval

11/1/2023 De prijs voor de kerncentrales: de Tinnetaks
De kostprijs van de verlenging van de kerncentrales belandt op de elektriciteitsfactuur

10/1/2023 Engie praatte ook met Vlaams Belang om kerncentrales open te houden

10/1/2023 De Engie-deal: is er nu een akkoord of geen akkoord?
Engie en de federale regering presenteren eigenlijk het zes maanden geleden beloofde principeakkoord

4/1/2023 Geen witte rook bij Engie, wel mist bij de federale regering
De maximumfactuur en de voorspelbaarheid van de opkuiskosten is voor Engie het struikelblok

8/12/2022 Een bocht? Eigenlijk saboteert Groen verlenging kernreactoren Doel en Tihange
Risicoanalyse door Elia zoveelste irrationele truc van Van der Straeten

22/9/2022 Ingenieurs en burgerbewegingen organiseren actie bij sluiting Doel 3
Stand Up for Nuclear te Doel

3/9/2022 De complete politieke stilstand van De Croo
Overlegcomité Energie bleek niet meer dan mediamomentje om oude beslissingen te presenteren

1/9/2022 Politieke zelfbevrediging van de premier en de minister in de Kamercommissie Energie
Verduyckt: ‘Een akkoord dat er niet is kan ik niet steunen’

29/8/2022 Een cocktail van struisvogelpolitiek en verrottingsstrategie
Wordt de Kamercommissie Energie de scene voor de start van de verkiezingscampagne?

27/8/2022 Stroomprijzen mogen en kunnen niet dalen door zelfbediening
Energiecrisis is de schuld van manipulatie en slecht beleid