Elon Musk legde vorige vrijdag een bom onder de Verordening digitale diensten of Digital Services Act van de Europese Unie. Volgens Musk deed de Europese Commissie ‘onwettige voorstellen’ om gebruikers ‘heimelijk’ te censureren. In ruil zou de Europese Commissie dan het sociale mediaplatform X (het voormalige Twitter) geen boetes opleggen. Musk weigerde, maar alle andere platformbedrijven gingen akkoord aldus Musk.

Op 12 juli kondigde de Deense links-liberale Europees commissaris voor Mededinging, Margrethe Vestager, trots aan dat in ‘onze visie X niet voldoet’ aan de Digital Services Act van de Europese Unie. Meer bepaald qua transparantie. ‘X misleidt de gebruiker’.

In een persbericht maakte de Europese Commissie bekend X de wacht aan te zeggen. Een andere Eurocommissaris, de Fransman Thierry Breton, zei dat ‘vroeger de blauwe vinkjes wezen op betrouwbare bronnen van informatie’. ‘Nu is onze voorlopige visie dat X de gebruikers bedriegt’ aldus Breton.

X krijgt de kans zich te verdedigen. Maar Vestager liet verstaan dat X zich moet voegen naar de EU-wetgeving.

Het duurde welgeteld vier uur voor Elon Musk, de eigenaar van X, snoeihard uithaalde op X. En dat was nieuws. De Europese Commissie zou aangedrongen hebben op het ‘heimelijk censureren’ van gebruikers. Zo niet zou X boetes mogen verwachten.

X is één van 25 platformbedrijven die aan voorwaarden uit de Verordening digitale diensten moet voldoen. Die voorwaarden zijn het aanpakken van illegale inhoud en desinformatie. Bovendien moete de platformen speciale algoritmes invoeren bij hun aanbevelingssystemen voor gebruikers in de EU. Die aanbevelingssystemen bepalen wat een gebruiker te zien krijgt.

De platformen moeten transparantie geven aan de Europese Commissie over online adverteren. Daarnaast moeten ze risicobeoordelingen uitvoeren van schadelijke onlinepraktijken. Wat moet in maatregelen.

Het eerste verwijt van de Europese Commissie aan X is dat de ‘blauwe vinkjes’ gewoon een abonnementsformule blijken. Iedereen die online betaalt, is met andere woorden gecontroleerd. De ‘verified status’ zou consumenten niet toelaten te oordelen over de authenticiteit van die accounts.

Het tweede verwijt is dat X geen doorzoekbare databank van adverteerders en advertenties ter beschikking stelt. Waaronder ironisch genoeg een heleboel agentschappen en andere EU-instellingen. De uitleg is dat onderzoekers geen toezicht kunnen houden en al evenmin onderzoek kunnen doen naar de risico’s van de advertenties op het platform.

Het derde verwijt is dat X onafhankelijke onderzoekers geen mogelijkheid geeft om alle posts op X te scrapen. Dat is het binnentrekken van alle berichten om ze te verwerken met programmatuur. Op die manier kunnen ze gebruikers en onderwerpen bestuderen of surveilleren. De procedure om de daartoe benodigde application programming interface (API) te integreren in toepassingen zou te omslachtig zijn. Volgens de Commissie is dat bewust gedaan om te ontmoedigen. Zodat wie dat wel wil doen zeer dure kosten moet betalen.

Wat zijn de volgende stappen van de Europese Commissie? De eerste stap is het opzetten van een klokkenluidersprocedure waarbij werknemers van X beschermd zullen worden als ze hun werkgever verklikken.

Hoe uitzonderlijk is de demarche van de Europese Commissie? X is trouwens niet het eerste sociale netwerkplatform dat aangepakt wordt. Eerder waarschuwde de Europese Commissie al TikTok (tot tweemaal toe), AliExpress en tweemaal Meta (het bedrijf boven Facebook, Instagram en Whatsapp). De beschuldiging dat de Europese Commissie een geheime deal wou sluiten om X-gebruikers te censureren en dit met afdreigen of zeg gerust chantage wou afdwingen is niet niks.