Het Britse 8ste leger dat in Noord-Afrika vocht tegen het Afrika Korps van Rommel staat bekend als de desert rats. Tegenwoordig is het zogezegd geen verantwoord speelgoed meer, maar in de jaren 1970 zag men dat anders. De Britse speelgoedfabrikant Airfix Industries, die ook modelvliegtuigjes enzovoort maakten, had aan realistische miniatuursoldaatjes om mee te spelen een goede handel.

Tegenwoordig zijn het collector items die opnieuw geproduceerd worden voor vooral volwassen verzamelaars. Die schilderen die dan allicht helemaal en bouwen er tableaux vivants mee.

Ik ben zo rond de leeftijd van tien jaar ook eens begonnen met dat schilderen, maar dat schoot niet op. Teveel kleuren verf in heel dure en kleine stinkende potjes. Mijn mama hield daar niet zo van. Schilderen in waterverf en gouache was geen probleem, maar dit kwam erop neer dat zij de hele namiddag zat te schilderen en de kinderen stonden te kijken of ondertussen iets anders deden.

Airfix werd in 1939 door een Hongaarse zakenman begonnen om opblaasbare rubberspeelgoed te maken. Vandaar de naam Airfix. Miklós Klein was een Jood die zijn naam Magyariseerde tot Nicholas Köves. Hij diende tijdens de Eerste Wereldoorlog als officier in het Oostenrijks-Hongaarse leger en belandde in Russische krijgsgevangenschap. Nadat hij wist te ontsnappen uit Siberië (bij de Koreaanse grens) werd hij assistent-minister in de communistische republiek Hongarije. Die republiek hield nauwelijks enkele maanden stand in 1919.

Daarna emigreerde hij naar Frans Algerije in 1922. Na veel omzwervingen belandde de communistische K¨öves in Barcelona. Daar zette hij in 1934 een plasticfabriek op. Door de Spaanse Burgeroorlog week hij uit naar Milaan. Om in 1938 naar Londen te verhuizen.

In het Verenigd Koninkrijk veranderde hij zijn naam in Kove. In 1939 startte hij een productie van opblaasbaar speelgoed. Na de Tweede Wereldoorlog schakelde hij over op plastic kammen. Hij zou als eerste in het Verenigd Koninkrijk plastic injection moulding machines in productie nemen. Dat zijn spuitgietmachines om voorwerpen in kunststof mee te maken.

Hoewel injection moulding een Britse uitvinding was, vonden Duitse uitvinders eind jaren dertig de eerste spuitgietmachines voor plastic uit. Dat is een verhaal op zich want de Duitse jood Arthur Eichengrün die ooit bij Bayer werkte deed die uitvinding in 1939 (met cellulose acetate). Daarvoor werd hij niet beroemd, net zomin als voor zijn 46 andere patenten. De scheikundige is vooral beroemd omdat hij volgens sommigen de eigenlijke uitvinder van de aspirine zou zijn.

Dat beweerde Eichengrün in 1949. Hij zou in 1897 acetylsalicylzuur (aspirine) in bewaarbare vorm uitgevonden hebben. Omwille van antisemitische redenen werd zijn naam vervangen door die van Felix Hoffmann. Tenminste dat moest blijken uit de labojournaals. Bayer ontkent dit tot op de dag van vandaag.

Nicholas Kove startte in 1947 met spuitgieten. Airfix bracht als eerste plastic soldaatjes uit die zeer gedetailleerd waren. Ze hadden daar al in 1946 reclame voor gemaakt en die sloeg meteen aan. In de Verenigde Staten bestonden die al sinds eind de jaren 1930. Maar de Britse kwaliteit was veel beter. De schaal was 1/32.

Aanvankelijk waren de soldaatjes in cellulose acetate, maar later gebruikte Airfix daarvoor een beter soort kunststof: polyetheen (PE).

In 1949 kreeg Airfix de opdracht een promotiemodel van een tractor in onderdelen te spuitgieten in cellulose acetate. De tractorfabrikant bracht de onderdelen als bouwkit op de markt via een grootwarenhuis. Dat sloeg aan.

Het warenhuis Woolworth’s vroeg om het schip van Sir Francis Drake op die manier te spuitgieten als bouwkit. Maar wel in een beter soort plastic, namelijk polystyrene (PS). Wat iedereen kent van de cd-doosjes of plastic bekertjes.

In 1953 bracht Airfix zelf een model uit voor de Spitfire. Eigenlijk waren die plastic modellen maar een hobbyproject van Kove. Maar het succes was opmerkelijk. Dermate dat Matchbox het ook begon te produceren.

De soldaatjes bleven een belangrijk product. In 1981 nam een Amerikaanse holding Airfix over. De productie verhuisde naar Meccano in Frankrijk. De jaren 1980 bleken rampzalig. In 1986 ging het merk over naar een andere holding die al het modelbouwmerk Heller bezat en alles kreeg voortaan die merknaam.

In 2006 ging het moederbedrijf dat Airfix had overgenomen failliet. Britse investeerders, die al modeltreintjes maakten, kochten de merknaam en de modellen. Die investeerders hadden jaren eerder het merk Hornby dat ook onder Meccano viel via een management buy out (MBO) verzelfstandigd en terug naar het Verenigd Koninkrijk gebracht. De groep bezit ook de rechten op de speelgoedauto’s van Corgi.

Vanaf 2008 kwamen de soldaatjes terug onder de naam Airfix op de markt. De productie zit sedertdien in India. Naast de oude kits brengt het bedrijf terug nieuwe kits uit.

De kwaliteit van de soldaatjes uit de jaren 1970 is uitzonderlijk. Ze zijn realistisch en knap gemaakt. Eén voor één kleine beeldhouwwerkjes. Wie nu soms de afwerking van veel speelgoed ziet, verbaast zich over het gebrek aan vooruitgang of zeg gerust de kwalitatieve achteruitgang.