Begin oktober kwam een bijzondere editie uit van de Juwelen van Bianca Castafiore. Of beter gezegd een editie van dat bekende stripverhaal met de gerestaureerde pagina’s zoals het begin jaren 1960 verscheen in het stripweekblad Kuifje. Eigenlijk moet ik schrijven Tintin, want het is een Franstalige uitgave van de Franstalige oorspronkelijke uitgave in afleveringen. Aan die pagina’s werd om praktische en andere redenen achteraf nog gesleuteld voor de definitieve uitgave als album bij uitgeverij Casterman in Doornik. Dat album verscheen in 1963.

Waarom hier en nu aandacht besteden aan een heruitgave? Les Bijoux de la Castafiore Édition Journal Tintin is niet enkel een fraai uitgegeven album met harde kaft, het bevat ook een boeiend dossier en vooral gerestaureerde pagina’s zoals ze destijds het eerst verschenen. Daarover verder meer.

Over het scenario is door de jaren al wat inkt gevloeid. Het verhaal is immers een komedie en een misdaadverhaal in één. Een favoriet album om te analyseren. Niet enkel bij tintinologen. Eén lezing van het album staat als een huis en dat is het beruchte essay Les bijoux ravis van Benoît Peeters uit 1984 (uitgegeven bij Magic Strip). Sedert 2007 gelukkig opnieuw te koop als e-boek.

Peeters was niet aan zijn proefstuk toe. Na Monde d’Hergé en Hergé, fils de Tintin analyseerde hij voor het eerst één losstaand album. In zijn ogen een hoogtepunt in de stripgeschiedenis. Plaat per plaat, strip per strip, kadertje per kadertje fileerde hij het album. De gags, de verhaallijnen enzovoort. Peeters verwees uitvoerig naar Hitchcock, Jules Verne of Agatha Christie. Hij wees op de verbanden tussen cinéma en de bande dessinée. Maar vooral op de narratieve spaarzaamheid van Hergé.

Anderen volgden. De Duitse Romanist Dr Michael Cuntz schreef in 2013 een essay getiteld Die Ketten der Sängerin. Zu Hergés Bijoux de la Castafiore. Zeker ook heel lezenswaardig.

Zoals hoger reeds beloofd komen we terug op de heruitgave. Benoît Mouchart, directeur éditorial bij Casterman, is ook één van die tintinologen en net hij is verantwoordelijk voor deze uitgave. Een broodnodige uitgave voor de erfgenamen van Hergé als de geruchten kloppen over de opstapelende verliezen door slecht beheer. Alle roddels terzijde gelaten, wat valt er over dit album te vertellen?

“Les Bijoux de la Castafiore” is het 21^ste verhaal in de reeks de Avonturen van Kuifje en 60 jaar geleden voor het eerst in boekvorm verschenen. Het ging dit keer om een avontuur “à huis clos” in het fictieve kasteel Molensloot (Moulinsart in het Franse origineel). Alles gebeurt min of meer in of om dat kasteel. En het geheel krijgt de vorm van een whodunit. Een misdaadmysterie.

Dankzij de uitstekende archieven van het bedrijf Tintinimaginatio (het vroegere Moulinsart SA) dat de rechten op Kuifje beheert voor de erfgenamen verschijnen er constant publicaties rond het œuvre van Hergé. Met dit album kan voor één keer gezegd worden dat het geen manier is om fans en verzamelaars geld uit de zakken te kloppen, maar een uitgeefproject dat ertoe doet. Bovendien blijven de bijoux een ontzettend aangenaam album om te lezen. Zeker met de opgedane kennis uit het dossiertje vooraf.

Ten eerste kan de lezer genieten van de oorspronkelijke inkleuring. Die is niet dezelfde als de inkleuring die iedereen kent van de Kuifje-albums uit hun jeugd. Ten tweede zijn ook de tekeningen niet altijd dezelfde. Daarvoor zijn verschillende redenen. Niet in het minst omdat de verhalen van Kuifje in vierkleurendruk verschenen in het gelijknamige weekblad en de opmaak van de pagina daardoor soms anders was. Zo stond er een logo en korte tekst boven elke wekelijkse aflevering. Als een pagina op de cover of laatste pagina verscheen dan stonden er minder vakjes op een pagina.

Na 60 jaar was het papier van die oude tijdschriften natuurlijk vergeeld, maar dankzij de scantechnieken, de correcties en retouchering is het verlies minimaal. De reproductie is werkelijk opmerkelijk.

Bij publicatie in de jaren 1950 en 1960 speelde ook autocensuur een rol. Vooral in Frankrijk en dat was toch de grootste markt voor de Belgische uitgevers van strip uit de Franco-Belgische school. Een Franse wet uit 1949 verbood seks, geweld enzovoort. Dit leidde tot zelfcensuur bij stripweekbladen zoals Robbedoes en Kuifje. De respectieve uitgeverijen Dupuis, Le Lombard en Casterman waakten daar streng over. Vrouwelijke personages waren not done. Met Bianca Castafiore kon dat een probleem opleveren. Niet zozeer omwille van haar fysieke verschijning, maar wel wat betreft de romantic intrest met Kapitein Haddock in het verhaal.

Toch kreeg operadiva Bianca Castafiore eigenlijk een hoofdrol in dit album. Hergé zou het idee voor het verhaal opgedaan hebben door de diefstal van de juwelen van Sophia Loren. Het dossier verwijst naar een artikel in het Franse boulevardblad Paris Match. Tegelijk is het verhaal ook een satire op de roddelbladen of boulevardpers. Clichés te over, maar wel uitermate grappig.

Over clichés gesproken. Hergé trachtte alvast één cliché uit de lezers hun hoofd te krijgen. Namelijk vooroordelen rond zigeuners. Een aspect dat ook zeer goed uitgewerkt is in het dossier. Hergé trok zich de reacties aan die de komst van zigeuners in de streek waar hij woonde losmaakte bij de bewoners. Het leverde een zeer fraai uitgewerkte subplot op.

Kortom Les Bijoux de la Castafiore Édition Journal Tintin is een aanrader. Enig minpuntje is de cover. Die is toch een pak minder geslaagd dan de covers die Hergé en zijn tekenstudie ontwierpen en in het dossier te zien zijn.

Hergé (2023), Les Bijoux de la Castafiore. Édition Journal Tintin, Brussel, Casterman (in coeditie met les Éditions Moulinsart)

ISBN : 9782203254404

Prijs: 16,95€