Lees mijn artikel hierover bij 21 NEWS.

Effectifs de l’armée belge : le vase communicant des réservistes à temps partiel

Tijdens de commissie defensie van de Kamer op 27 november was er goed nieuws. Het personeelsprobleem bij het Belgisch leger lijkt stilaan onder controle. Minister Ludivine Dedonder (PS) kreeg zelfs complimenten uit alle kampen, maar toch viel iets op… de opkomst van de deeltijdse militairen.

Minister Ludivine Dedonder (PS) kwam een jaarlijks werkstuk voorstellen aan de Kamerleden die defensie volgen. Dat werkstuk bestaat uit een wetsontwerp tot de vaststelling van het legercontingent. Dat is een jaarlijks verplicht document. Meestal komt de minister op het laatste nippertje.  Dit keer was het goed op tijd.

Waarover gaat het? Het gaat over het maximaal aantal militairen die op dezelfde dag kan worden ingezet tijdens het jaar 2025. Dat zijn 27.500 militairen waarvan 3000 reservisten. Op 1 januari 2025 zullen er 2600 reservisten zijn. De rekrutering heeft dus nog wat werk.

‘U heeft op vlak van personeel ontzettend uw best gedaan’ zei Theo Francken (N-VA). ‘Positief dat we boven niveau van 2020 zitten’ zei de N-VA’er. Toch stelde de kandidaat-minister van defensie enkele vragen. De eerste vraag ging over de uitstroom (attritie in jargon) en die is groot. Volgens Francken houden de cijfers geen rekening met het aantal burgers binnen defensie en dat laatste aantal zou sterk toenemen.

Francken loofde het aantrekkelijker maken van defensie, de sterkere werving enzovoort, maar zag toch negatieve punten. ‘Gelet op alle maatregelen, het aanpassen van het personeelsstatuut, de betere verloning, morrelen met de taalwetgeving… ondanks al dat zien we geen echt sterke stijging. Er is vooral een probleem langs Nederlandstalige kant. Komt dat door arbeidsmarkt? Hoe zit het met die instroom van nieuwe rekruten? Op al die vragen moest de minister het antwoord schuldig blijven.

‘Op papier heeft u meer mankracht, maar dat berust volledig op de reserve. U vervangt een militair die 200 dagen komt werken door een reservist die 7 dagen komt werken. Het aantal voltijdse militairen zit op zeer laag niveau.’ Verkondigde Francken. ‘De gemiddelde reservist komt 19 dagen per jaar’.

Annick Ponthier (VB) zag 68 % meer sollicitaties. ‘Het doel om 10.000 meer rekruten te werven tussen 2020 en 2024 is geslaagd. Maar het stagneert. De pensioneringsgolf is bezig.’ Het leger zou nog altijd onder de kritieke ondergrens van 25.000 militairen zitten om kerntaken uit te voeren volgens het Kamerlid van Vlaams Belang. Volgens de vakbond zal het legerpersoneel nog krimpen tot 23.000 in 2026 en wel door pensioenen.

Daarmee kwam het pensioendebat op tafel. Christophe Lacroix (PS) – die een tricolore lanyard rond de nek droeg – viel Francken aan. Lacroix verwees naar de gelekte supernota van de formateur en daarin stond iets dat de PS niet zint: het optrekken van de pensioenleeftijd van de militairen.

Lacroix sprak van een ‘politique de casse sociale’ terwijl de generale staf volgens hem niets anders doet dan ‘tirer la sonette d’alarme’. De PS’er waarschuwde voor ‘dogmatisme budgétaire qu’on nous prépare sous le sapin de Noël’. Volgens Lacroix vragen veel militairen vervroegd pensioen aan omdat ze bang zijn voor de supernota van Arizona.

Kemal Bilmez (PTB) vroeg zich af ‘wat kan een 65-jarige soldaat nog betekenen’ bij een verhoging van de pensioenleeftijd met 11 jaar. Staf Aerts (Ecolo/Groen) vond het evenmin een goed idee om het pensioen ineens naar 67 jaar te brengen.

De uitleg van vooral Lacroix was natuurlijk een voorzet voor de PS-minister. Die uiteraard inpikte. Wat betreft het verlengen van carrières zei Dedonder dat ze ‘in overleg met vakbonden en generale staf nooit aan pensioenleeftijd geraakt heeft’. Ze hekelde dat de ‘enige lijn in de supernota gaat over het verlengen van de pensioenleeftijd. Is dat om minder te rekruteren? Gaan we dan 800 mensen minder aanwerven per jaar? Ik blijf voorstander van 2500 per jaar. Gaan we van die oudere personeelsleden hetzelfde werk verwachten? U gaat de attritie verhogen’. Dat laatste was een schot voor de boeg van Francken die mee onderhandelt bij de te vormen Arizona-coalitie.

Hiermee pikte Dedonder in op het belangrijkste probleem: de attritie. Het aantal militairen dat zijn opleiding niet afmaakt. Een zorg bij iedereen zo bleek. Alain Yzermans (Vooruit) sloot zich aan bij vragen van Francken en noemde personeelsbeleid de hoeksteen van defensie. Vooruit wil langdurige ziekte en attritie ten gronde bekijken in de Kamer.

Alles draait dus om attritie of uitstroom en om pensioenen. Over het laatste zei Dedonder: ‘les départs à la pension étaient prévisibles, mais n’ont pas été préparés’. Daarmee implicerend dat zij dat als minister wel deed. Niemand sprak haar tegen.

Bij het begin van de legislatuur waren er nog maar 14.900 effectieven. Volgens Dedonder is wat de pensioengolf betreft nu het moeilijkste punt bereikt. De pensioenuitstroom zal beginnen minderen. Ze gaf ook cijfers: in 2024 gaan bij defensie 1107 mensen op pensioen, in 2025 zijn dat er 991, in 2026 nog 883, in 2027 nog maar 687 enzovoort. De gemiddelde leeftijd van een militair zakte van 39 in 2019 tot 35 jaar in 2024.

Maar de samenstelling van het personeel van defensie veranderde ook. ‘Mijn filosofie was een leger dat een spiegel was van de maatschappij’ zie Dedonder. ‘Diversifier le recrutement avec des civils, des reservistes, des femmes…’ In 2019 waren er 1763 reservisten en 1400 burgers. ‘On a augmenté le nombre de civils de 54 pourcent’. ‘En ce qui concerne des femmes: au niveau des militaires on est à 12,2% ou 50% en plus.’

Blijft dus het probleem van de uitstroom tijdens de opleidingen. De laatste cijfers over attritie verbeteren. Van 28% uitstroom bij opleiding daalde dit in 2023 tot 21,9%. Dit is minder dan in voorgaande jaren. Bekeken naar de hele carrière bij defensie is het maar 2% (bij wie de opleiding afmaakt) dat is niks in vergelijking met andere sectoren waar dit 11% is beweerde de minister. Dedonder wil daarom dat de rekrutering beter informeert. ‘Kandidaten moeten goed begrijpen wat hen wacht’.