Wat zijn de grote lijnen die Ursula von der Leyen in het Europees Parlement vorige week uiteenzette om de stemming van dat parlement voor haar herbenoeming te bekomen?

Laten we de belangrijkste even op een rijtje zetten. Maar eerst misschien een kleine opmerking. Von der Leyen was de enige kandidaat. De leden van het Europees Parlement kozen in hun geheime stemming dus voor of tegen. Het doet een beetje denken aan Romeinse keizers die kandidaten voordroegen aan de SPQR. De stemming is overigens niet beslissend. De Europese Raad met regeringsleiders beslist. Maar die hebben de enige kandidaat voorgedragen. Tot zover het deel duiding dat de lezer of kijker nergens in de media meekreeg. Eigenlijk bleef het gewoon een poppenkastvoorstelling die democratische legitimiteit moet suggereren.

De gecontesteerde Green Deal bleef alvast behouden. Dat was in 2019 de prijs voor haar benoeming die te danken was aan de steun van de groenlinkse partijen in het Europees Parlement. Partijen die in de hele Europese Unie fors afgestraft werden tijdens de Europese verkiezingen in juni. De euforie na de stemming was dan ook het grootst bij groenlinks.

Of die euforie terecht zal blijken is nog maar de vraag. Von der Leyen sprak over een nieuw project. De Clean Industrial Deal. De slabakkende Europese industrie moet immers gered. Maar Von der Leyen durft het niet aan de onhaalbare doelstellingen voor de uitstoot van CO₂ aan te pakken. De industrie moet niet vergroend, maar verschoond worden. Daarvoor kent de Europese Commissie maar één recept: aantrekkelijke subsidies.

Het andere klassieke recept van de Europese Commissie is regelgeving. Regulitis volgens de critici. Von der Leyen beloofde de industrie daarom ook minder regels, terwijl de Europese Commissie juist altijd meer regeltjes nodig heeft om haar beleid op te leggen aan lidstaten. De belangrijke autoindustrie zal misschien het verbod op verbrandingsmotoren in 2035 zien versoepelen. Von der Leyen beloofde rekening te houden met e-fuels. Nieuwe schone brandstoffen. In de praktijk zullen alle soorten auto’s met andere woorden toegelaten blijven. Iets wat overigens geen nieuws was, want zo stond het ook al in de teksten die wat dat betreft afweken van de retoriek van de Europese Commissie en vooral de Europese politici.

Een andere belofte was om meer aandacht te besteden aan KMO’s. Die lijden het ergste onder de regeldrift van de Europese Commissie en profiteren veel minder van alle mogelijke subsidieschema’s van de Europese Commissie. Veel hangt af van de definitie van KMO’s. Die is niet dezelfde in de EU als in België of Nederland. En zelfs niet dezelfde in de verschillende lidstaten. Maximaal 250 werknemers of 50 werknemers is een groot verschil. De vraag is trouwens wie dat beleid mag gaan voeren. Eerder benoemde Von der Leyen daar een Duitse partijgenoot als Europese topman. Een kenmerkend voorbeeldje van vriendjespolitiek.

Iets waar ze niet over sprak was hoeveel extra bureaucratie die KMO’s extra mogen verwachten dankzij het KMO-beleid van de Europese Commissie. Anderzijds sprak ze wel over minder bureaucratie en extra geld voor de boeren.

Von der Leyen bleek vooral aan boel extra bevoegdheden voor de Europese Commissie voor te spiegelen. De belangrijkste daarbij was de benoeming van een eurocommissaris voor defensie. Eigenlijk is defensie geen bevoegdheid van de Europese Unie. Al beweert de Commissie van wel. Ze baseren zich daarbij op een clausule in het Verdrag van Lissabon waar onderlinge steun bij militaire agressie ingevoerd werd. Het equivalent van artikel 5 van het NAVO-verdrag. Nochtans was dit door de lidstaten verworpen tezamen met de Europese Grondwet. Na verloren referenda in sommige lidstaten verdween de Europese Grondwet, om later bijna in ongewijzigde vorm als het Verdrag van Lissabon als een verdragswijziging toch ingevoerd te worden. Op die manier kwam het Handvest voor de Grondrechten en een zeer vage bevoegdheid voor defensie in de Europese verdragen terecht.

De militaire ambities zijn enorm. Zo wil Von der Leyen een Europees raketschild laten opzetten samen met de NAVO. Een natte droom voor de Franse en Duitse defensie-industrie.

Tegelijk wil ze van Europol een soort FBI maken. Europol moet een ‘een echt operationeel politie-agentschap’ worden.

De VRT sprak van een ‘komende regeerperiode’ alsof de Commissie een Europese regering zou zijn. Eigenlijk is het een ambtenarenapparaat van een intergouvernementele organisatie (IGO).

In dat kader wil Von der Leyen het Europese grensbewakingsagentschap Frontex uitbouwen. Drie keer zoveel Europese grens- en kustwachters wil ze aanstellen. Tot 30.000 stuks. Frontex krijgt dan een eigen Eurocommissaris boven zich die bevoegd wordt voor ‘de regio van de Middellandse Zee’. Dan is het maar te hopen dat het Europees Parlement niet opnieuw probeert de begroting voor Frontex te blokkeren om open grenzen in te voeren en illegale migratie te vergemakkelijken.

De opmerkelijkste aankondiging van Von der Leyen ging over huisvesting en wonen. Een bevoegdheid die de Europese Commissie helemaal niet bezit. Maar die ze via de Green Deal wel begon op te eisen met de gebouwenrichtlijn. Niet zonder hevig lobbywerk van zowel de bouwmaterialenindustrie en de klimaatlobby. Bij die gebouwenrichtlijn praten we over de renovatieplicht voor overheden. Iets wat in bepaalde lidstaten als een renovatieplicht voor elke burger met een eigen huis werd verkocht. Ze wil een eurocommissaris voor huisvesting. Specifieker zelfs een commissaris voor ‘betaalbare huisvesting’. Daarmee eist de Europese commissie dus wonen op als bevoegdheid.

‘Huisvesting wordt doorgaans niet gezien als een Europese kwestie’, stelde Von der Leyen in haar toespraak. ‘Sommigen zullen misschien zeggen dat we ons daar niet mee moeten moeien.’ De vraag is of bevoegde ministers in de lidstaten het lef zullen hebben om te zeggen dat de Europese Commissie zich daar inderdaad niet mee moet bemoeien?