Dit artikel schreef ik 21 juni 2024, maar verscheen toen niet.

Staatssecretaris voor Wetenschapsbeleid Thomas Dermine (PS) heeft een nieuwe directeur van het Rijksarchief benoemd. Een studievriend van bij Solvay. Het personeel zwijgt, uit vrees voor represailles. Net als de meeste professoren in de wetenschappelijke raad. De recent gepensioneerde voorzitter van die raad, Bruno Demoulin, trekt aan de alarmbel. Demoulin (Université de Liège) roept premier Alexander De Croo (Open VLD) op om de beslissing te annuleren. Daar is naar verluidt nog één week tijd voor.

Net voor de regering in lopende zaken ging, regende het topbenoemingen. Eén daarvan zorgt voor problemen. Het gaat om de benoeming van Xavier Jacques-Jourion als nieuwe directeur van het Rijksarchief.

De benoeming is nog niet officieel bekendgemaakt via het Belgisch Staatsblad wat ook vreemd is. Toch was er al hevig protest. ‘Tijdens het weekend kreeg ik te horen dat de koning vrijdagavond het besluit voor de benoeming had ondertekend’ vertelt Demoulin verontwaardigd. In principe hoort de voorzitter zoiets vooraf. En Demoulin stond niet alleen. Niemand in de sector begrijpt waarom iemand zonder de diploma’s geschiedenis en archivistiek die functie kon krijgen. Die diploma’s zijn trouwens een conditie die geldt voor elke andere werknemer van het niveau A.

Vooral het feit dat niet Sébastien Dubois de Vlaming Karel Velle opvolgt verbaast. Dubois was als archivaris al sinds 2013 de chief operating officer van het Rijksarchief. De rechterhand van Velle.

De officiële uitleg is dat Xavier Jacques-Jourion die nu nog bij de RTBF werkt dezelfde score haalde bij de aanwervingsprocedure van Werkenvoor.be, het vroegere Selor.

De voorzitter van de Wetenschappelijke Raad van het archief, professor Bruno Demoulin van de universiteit van Luik zegt daarover dat dit ongezien is. Want zo zegt Demoulin ‘het kabinet gaf schriftelijk de instructie om geen rekening te houden met diploma’s wat nochtans een voorwaarde was bij de functie. Bovendien werd er geen rekening gehouden met een andere extreem belangrijke vereiste: tweetaligheid.’

‘Dubois beschikt over het attest van tweetaligheid’ aldus Demoulin daarmee implicerend dat Jacques-Jourion niet tweetalig is.

Waarom is Demoulin als voorzitter van de Wetenschappelijke Raad zo boos? Daar zijn een paar redenen voor. Daarbij is het belangrijk te weten dat die raad voor de helft uit personeel bestaat en voor de helft uit professoren geschiedenis. De helft van die geschiedkundigen is Nederlandstalig, de andere helft Franstalig. Demoulin riep de Raad in spoed bijeen, maar stelde vast dat het personeel ‘geterrifieerd’ is. ‘Mijn universitaire collega’s hadden schrik om het personeel te schaden. Bovendien leeft de angst voor verlies van fondsen voor hun universiteiten als ze dwarsliggen. Aangezien ik net op pensioen ging, besloot ik een signaal te geven.’ Zei een zeer combattieve Demoulin.

Dat signaal werd geen petitie of open brief zoals eerst overwogen, maar een ontslag. De zeer gewaardeerde en gerespecteerde Demoulin diende uit protest dan maar zijn ontslag in. In twee talen: in het Nederlands en in het Frans. In de brief noemt hij man en paard en beklaagt hij zich erover dat de beslissing er vlak voor de verkiezing in alle stilte doorgedrukt werd. Daarna stuurde hij die brief naar een hele reeks politici, academici en journalisten.

De reactie van het kabinet Dermine was onmiddellijk. Het Koninklijk Besluit was ondertekend en daarmee was de benoeming definitief.

De andere kandidaat en zijn advocaat Jean Bourtembourg dienden ondertussen al een verzoekschrift in bij de Raad van State. Bourtembourg is één van de bekendste Franstalige specialisten qua procedures bij de Raad van State. Hij vraagt de vernietiging van de benoeming. Ten eerste omdat de nieuwe directeur niet de vereiste diploma’s heeft en bovendien de aanstellingsprocedure niet gevolgd werd door de opdracht geen rekening te houden met de vereiste diploma’s. Ten tweede was de regering niet bevoegd om te beslissen over de aanstelling. ‘Het parlement was al ontbonden, en de regering stond bijgevolg niet meer onder controle van de kamers. De beslissing over de aanstelling kwam dus te laat.’

De Raad van State heeft nu zestig dagen om een uitspraak te doen. Maar Demoulin ziet dat anders. ‘Dermine wou mensen die hij kende van Solvay op verschillende posten plaatsen’ beweert Demoulin. Jacques-Jourion heeft een MBA van Solvay Business School in Brussel. ‘Gelukkig had Sébastien Dubois de moed om naar de Raad van State te stappen’.

Demoulin had trouwens nog een primeur voor Doorbraak in petto: ‘Ik heb opnieuw aan premier Alexander De Croo geschreven. Met de oproep om staatsmanschap te tonen. Los van het verzoekschrift bij de Raad van State kan de premier een koninklijk besluit intrekken. Hij heeft daarvoor twee maanden de tijd. Er rest dus nog een week om de dingen goed te doen.’