Het Agentschap voor Grondrechten van de Europese Unie (FRA) bracht vorige week haar jaarlijks Fundamental Rights Report uit. Vooral het deel over energiearmoede bevatte verbloemde kritiek en dus nieuws. Het huidige klimaatbeleid schenkt volgens het rapport te weinig aandacht aan impactanalyse op minderbedeelden of risicogroepen. Bovendien is het te ideologisch of te elitair en nauwelijks op empirische kennis gebaseerd.

Lees mijn artikel daarover op Doorbraak:

9/7/2024 Energietransitie leidt tot energiearmoede

Hier is wat extra achtergrond bij mijn artikel.

De crisis van de levensduurte en de energiearmoede zijn één verhaal. Alles hangt samen met het beleid rond de energietransitie dat de EU oplegt.

Ten eerste moet de vraag gesteld wat eigenlijk de boodschap is. Enerzijds staat het Agentschap voor Grondrechten (FRA) achter het klimaatbeleid, anderzijds zeggen ze dat een belangrijk deel van de bevolking waaronder mensen die nu al risico lopen op discriminatie het grootste gevaar lopen van dat klimaatbeleid.

Een cynicus zou dan kunnen denken dat het de bedoeling is dat de middenklasse dat klimaatbeleid moet betalen én ondergaan. Voor de risicogroepen gaat dan een vrijstelling of een compensatiesysteem opgezet worden. Wat neerkomt op het solidariseren van de uitwassen van het klimaatbeleid.

Dat zou natuurlijk symptoombestrijding zijn en de oorzaken van het probleem niet aanpakken.

Het Agentschap voor Grondrechten van de Europese Unie (FRA) is één van die vele zelfstandige agentschappen opererend onder de Europese Commissie zoals het geneesmiddelenagentschap. In het jaarlijks grondrechtenrapport voor 2024 behandelen ze drie onderwerpen: ten eerste de crisis van de levensduurte of energiearmoede, ten tweede de stand van zaken qua burgerlijke basisvrijheden en desinformatie en ten derde migratie.

Volgens dit agentschap leven we ‘in een tijd waar de EU bedreigingen tegen democratische waarden en de burgerlijke ruimte’ doormaakt. ‘Online haat en desinformatie vormen ernstige uitdagingen voor de grondrechten. Europa kampt met stijgende armoede tijdens een crisis van de levensduurte en weet geen blijf met het polariserende onderwerp van de migratie.’

De Europese strijd tegen de klimaatverandering mocht daarbij niet ontbreken: ‘Noodzakelijke actie betreft risico’s van klimaatverandering versterken de bestaande vormen van sociale en economische marginalisering.’ Dat is toch een ander geluid dan gebruikelijk.

Omdat de delen over migratie en vrijheid van vereniging of desinformatie weinig nieuws bevatten is het interessant even stil te staan bij die opmerkelijke stelling. Het verband tussen de crisis van de levensduurte en de acties tegen klimaatverandering van de Europese Unie klinkt immers als een zeldzame zelfkritiek.

Het agentschap steunt de ander EU-instellingen qua klimaatbeleid, maar ziet een probleem. Het rapport leest dus als een ‘Ja, maar’.

Uiteraard beginnen ze met de bevestiging. Volgens een Eurobarometer van mei en juni 2023 vindt 58 procent van de EU-burgers dat de transitie naar een groene economie sneller moet en kan. Het agentschap noemt de acties tegen klimaatverandering zelfs een mensenrechtenstrijd. En dat laatste is hun vakgebied.

Daarmee leggen ze meteen de vinger op de wonde. De trend om klimaatprocessen te voeren op basis van het mensenrecht heeft gevolgen. Actiegroepen vestigen daarmee nieuwe standaarden qua soft-law human rights aldus het agentschap. Het agentschap maakt daar één grote kanttekening bij. De ‘maar’ waar u op zat te wachten. Dit vergt immers een ‘significante nadruk op een eerlijke energietransitie om te verzekeren dat niemand zijn levensonderhoud verliest, gevaar loopt door de groene transitie of achtergelaten wordt’.

Het agentschap stipt fijntjes aan dat de gevolgen van de acties tegen klimaatverandering ‘onvoorspelbaar’ zijn. Tegelijk wijzen ze erop dat het Handvest van de Grondrechten van de EU ‘een hoog niveau van milieubescherming en de verbetering van de kwaliteit van het leefmilieu’ en ‘duurzame ontwikkeling’ in het beleid van de EU vastlegt.

Alleen stellen ze vast dat de energiearmoede toeneemt door dit beleid. Zo blijkt één op vijf van de inwoners van de Europese Unie risico te lopen op energiearmoede. Bij klassieke armoede is dat ongeveer 9 procent, minder dan één op tien. Bovendien stellen ze vast dat personen met een migratieachtergrond erger getroffen worden door energiearmoede.

Energiearmoede raakt mensen hard. ‘Volgens gegevens van Eurostat konden meer dan 41 miljoen mensen in de EU (9.3 % van de bevolking) hun woning niet adequaat verwarmen in 2022. Dat is een scherpe stijging ten opzichte van 2021, toen het percentage 6.9 % was.’

De 20 procent van de inwoners met risico op energiearmoede verdient aandacht. Wanneer de kwetsbaarste groepen bekeken worden valt op dat ze reeds meer energiearmoede kennen. De Turkse gemeenschap zat op het EU-gemiddelde qua energiearmoede, maar bij de Noord-Afrikaanse gemeenschap was dit 19 procent. Bij Syrische migranten zelfs 31 procent. Bij mensen van sub-saharaanse Afrikaanse afkomst lag dit op 14 procent.

Het agentschap geeft bij elk onderwerp ook ‘opinies’. Dat zijn eigenlijk adviezen en kritieken. Wat betreft levensduurte (de kost van wonen of levensduurte) zeggen ze dat effectief beleid en wettelijke maatregelen evidence-based moeten zijn. Ze roepen op om daarbij altijd gebruik te maken van een ‘ex ante’ inschatting van grondrechten. Ze expliciteren dit zelfs nog eens: ‘klimaatbeleid op basis van robuuste en betrouwbare gegevens en vooraf een inschatting makend van de potentiële impact op kwetsbare personen zoals vrouwen, kinderen, etnische minderheden, ouderen, LGBTIQ-personen, Roma en gehandicapten’.

Wat ze eigenlijk zeggen is dat het huidige klimaatbeleid geen aandacht schenkt aan impactanalyse op minderbedeelden of risicogroepen. En dat het bovendien te ideologisch of te elitair is en niet op empirische kennis gebaseerd.

In een andere ‘opinie’ dragen ze de Europese Commissie op om energiearmoede mee te nemen in de voorwaarden voor investeringsfondsen en steunmaatregelen. De lidstaten op hun beurt moeten hun klimaatdoelen afstemmen op de grondrechten zoals het recht op sociale huisvesting. De door de EU opgelegde nationale klimaatplannen mogen niemand aan zijn lot overlaten.

De conclusie zou kunnen zijn dat het klimaatbeleid van de EU dreigt uit te draaien op een gevaarlijke cocktail van de drie onderwerpen waar het agentschap waakzaamheid voor vraagt, namelijk migratie, een toenemende polarisatie en intolerantie in de maatschappij en de crisis van de levensduurte.

Lees en deel mijn artikel. Hieronder nog een keer de link.

9/7/2024 Energietransitie leidt tot energiearmoede