De Verenigde Naties en journalistenbonden voeren campagne tegen ‘greenwashing’. Dat is zichzelf, zijn product of zijn organisatie groen voordoen, terwijl dat volgens groene NGO’s niet klopt. De VN zoekt daarbij de hulp van de pers om greenwashing strafbaar te kunnen maken. Het past in de strijd tegen desinformatie én tegen klimaatverandering.

Op 24 september organiseerde de Vlaamse journalistenbond VVJ een ontbijtgesprek voor journalisten over ‘greenwashing’ en ‘desinformatie’. Bij aankomst bleek de organisatie eigenlijk in handen van het internationaal perscentrum IPC (Residence Palace). De overige sponsors waren de Verenigde Naties, de European Federation of Journalists, de International Federation of Journalists, de International Press Association (de buitenlandse correspondenten in België), de Franstalige en Vlaamse journalistenbonden en het Federaal Instituut voor Duurzame Ontwikkeling.

De dagvoorzitster was de Canadese Sherri Aldis, directrice van het United Nations Regional Information Centre for Western Europe (UNRIC). UNRIC betaalde het ontbijt blijkbaar. Aldis is een voormalig marketeer bij uitgeverijen in Parijs die zich via de publicatie-afdeling van de VN opwerkte. Unric is net als de meeste andere sponsors gehuisvest in Residence Palace.

Aldis wees erop dat de Verenigde Naties (VN) desinformatie en haatspraak over klimaatverandering willen aanpakken. Met ‘very specific recommendations’ klonk het. ‘De klimaatagenda’s worden belemmerd door desinformatie’ waarna ze zich gelukkig prees met ‘een gepassioneerd secretaris-generaal van de VN die sterke taal spreekt over klimaatverandering’.

De sprekers waren enerzijds twee klimaatactivisten en anderzijds twee expats van internationale intergouvernementele organisaties. Alle drie de sprekers kwamen uit Parijs.

De eerste spreekster was Lucie Pinson van de ngo Reclaim Finance. Deze ngo wil financiële instellingen ontmaskeren die investeren in fossiele brandstoffen of die beweren groen te zijn, maar in praktijk niet meegaan in de energietransitie. Pinson verzamelt gegevens die ze doorgeeft aan media om die banken en verzekeringen te ontmaskeren.

Ze doet dat in twee stappen. De eerste stap is het bestuderen van de financiële producten en als blijkt dat ze investeren in bedrijven die niet bezig zijn met ‘transitioning’ dan slaat Reclaim Finance alarm. Met transitioning bedoelt Pinson overstappen op energie en grondstoffen met nul CO₂-uitstoot. Volgens Pinson zijn 70 procent van de zogenaamde ‘groene’ beleggingsfondsen nep.

De tweede stap is het aanvallen van de financiële instelling. Bijvoorbeeld recent de Franse bank Société Générale omdat ze leningen verstrekken aan TotalEnergies en BP. Onder andere voor het bouwen van nieuwe LNG-terminals voor aardgas.

‘Greenwashing vertraagt de regelgevende inspanningen’ beweerde Pinson. Haar doel is lobbyen voor regelgeving. ‘Volgende maand moet de EU vijf richtlijnen verduidelijken waaronder acties tegen greenwashers.’ Pinson wil een ‘global democratic regulation’.

De tweede spreekster was een Franse activistische advocate gespecialiseerd in het aanvallen van oliemaatschappijen zoals TotalEnergies in opdracht van ngo’s. Clémentine Baldon wees erop dat ‘slechts bepaalde vormen van greenwashing verboden zijn’. Namelijk bedrieglijke reclame met commercieel doel. Dat is immers consumentenbescherming. Volgens Baldon maakt de nieuwe consumentenrichtlijn van de Europese Commissie van 2024 het advocaten en ngo’s gemakkelijker om klachten in te dienen tegen greenwashing. ‘De bewijslast is verschoven. Bedrijven moeten nu bewijzen wat ze beweren’ zei Baldon.

Baldon wees erop dat in nieuwe EU-wetgeving die zich momenteel in de triloog bevindt (overleg tussen Europees Parlement, Raad van de EU en Europese Commissie) ‘bedrijven hun groene claims moeten laten certificeren door onafhankelijke organisaties’. Uiteraard tegen betaling.

Niettemin beklaagde Baldon zich over de straffeloosheid waarmee bedrijven ‘net zero claims’ uiten. Dat is een blinde vlek bij de wetgever. Greenwashen tijdens het lobbyen is nooit strafbaar. Ten slotte ergerde ze zich aan de greenwashing bij de overheid. Een volgend doelwit in de rechtbank?

Baldon ziet mogelijkheden om greenwashing aan te pakken via de Digital Services Act (DSA) van de EU. ‘Die geven ons alle instrumenten om greenwashing op een andere manier aan te pakken’.

De derde en laatste spreker was de Braziliaan Guilherme Canela de Sousa van Unesco. Daar verantwoordelijk voor Freedom of Expression and Safety of Journalists. Compleet met stropdas met de sustainable development goals (SDG’s) van de VN erop. Die Braziliaan zei opmerkelijk dingen. ‘Het is oneerlijk om het leren omgaan met desinformatie op de schouders van de mensen te laden terwijl je trillion dollar companies hebt’.

‘We moeten journalisten en wetenschappers empoweren’ en ‘Enkel vraag en aanbod laten werken is niet genoeg, we moeten de transmissie via platformen beheren’ waren twee andere opvallende uitspraken. Enerzijds was in de ogen van de drie sprekers de strijd voor klimaatbeleid en tegen kritiek daarop een gemeenschappelijke strijd van ngo’s, overheden en media. Anderzijds blijken de bedrijven en vooral de platformbedrijven met sociale media de vijand.

Eigenlijk zei Canela de Sous niet ‘beheren’ maar meermaals ‘govern’ daarnaar gevraagd beweerde hij dat ‘to govern’ eigenlijk ‘governance’ is en niet noodzakelijk betekent reguleren of met andere woorden censureren van andere geluiden op sociale media. Neen, volgens Canela de Sousa is ‘governing’ in overleg gaan met alle spelers om het gewenste resultaat te bereiken.

Bovendien beweerde de Braziliaan dat Unesco geen kwaliteitsvol beleidsadvies kan geven omdat alle relevante gegevens in de handen zijn van Google, Meta enzovoort. Daarom wil Canela de Sousa beurzen voor journalisten om klimaatontkenning aan te pakken. En hij wil dat de VN de lidstaten stimuleert om journalisten financieel te steunen. Daarbij verwees hij naar het Braziliaanse voorzitterschap van een wereldwijd VN-fonds.